Het toestaan van gebruik van de Herziene Statenvertaling op de scholengemeenschap Driestar-Wartburg heeft geleid tot een online “petitie voor behoud Statenvertaling” bij scholengemeenschap Driestar-Wartburg. Duizenden mensen hebben de petitite inmiddels ondertekend.

“Want gij zijt geroepen, broeders, om vrij te zijn; (gebruikt) echter die vrijheid niet als een aanleiding voor het vlees, maar dient elkander door de liefde. Want de gehele wet is in één woord vervuld, in dit: gij zult uw naaste liefhebben als uzelf. Indien gij echter elkander bijt en vereet, ziet dan toe, dat gij niet door elkander verslonden wordt. Dit bedoel ik: wandelt door de Geest en voldoet niet aan het begeren van het vlees.” (Gal. 5:13-16, NBG)

De laatste tijd wordt de Herziene Statenvertaling ook steeds meer binnen de Reformatorische gemeenschap gebruikt. Zo kunnen docenten die zijn aangesloten bij scholengroep Driestar-Wartburg met ingang van het cursusjaar 2023-2024 zonder problemen gebruik maken van de Herziene Statenvertaling (CVandaag).

Volgens het Reformatorisch Dagblad is de petitionaris een oud-leerling van de scholengemeenschap Driestar-Wartburg maar veel duidelijkheid over wie de petitie heeft gestart is er niet.

“Woensdag startten daarnaast twee andere petities, waarin steun wordt uitgesproken voor het gebruik van de HSV en waarin de andere reformatorische scholengemeenschappen worden opgeroepen naast de SV ook het gebruik van de HSV toe te staan.” (RD)

Persoonlijk vind ik het vreselijk dat deze strijd online wordt ‘uitgevochten’. Christenen zetten zichzelf weer eens te kijk door “vechtend over straat te rollen”. Anderzijds is het in deze tijd waarschijnlijk niet te voorkomen dat het zo gaat immers het is middels internet zeer eenvoudig veel mensen te bereiken en minder arbeidsintensief dan met een handtekeningenlijst ‘langs de deuren’ te gaan.

Verabsoluteren Statenvertaling

Het grootste probleem dat ik met een dergelijke petitie heb is dat de Statenvertaling verabsoluteert wordt.

De Statenvertaling raakt in haar “oorspronkelijke” vorm steeds meer in onbruik. Dat is ook niet verwonderlijk. De Statenvertaling is in zeer oud Nederlands, dat niet meer in gebruik is, geschreven. De petitie, waar nog een opmerkelijke fout in zit (Deuterenomium in plaats van Deuteronomium) stelt over de Statenvertaling:

“..dat er in Openbaring 22, Deuterenomium 12 en andere plaatsen in de Bijbel duidelijk staat dat het niet toegestaan is om Gods dierbare Woord door mensenhand te veranderen”

In mijn ogen stellen de opstellers van een andere petitite dan ook terecht in reactie daar op:

“dat de petitie die pleit voor het intrekken van het besluit de HSV naast de Statenvertaling toe te staan ten onrechte een isgelijkteken plaatst tussen de Statenvertaling en Gods Woord, voorbijgaat aan het feit dat de Statenvertaling in de loop van de eeuwen herhaaldelijk is aangepast”.

In CVandaag en op X (Twitter), blogs e.d. reageren theologen en (christelijke) journalisten met verbazing, soms zelfs ongeloof en verbijstering op de petitie.

CVandaag schrijft hierover:

‘Het meest verbazingwekkende is dat juist leden van kerken waar de predikanten niet of nauwelijks kennis hebben van de grondtalen, menen de Statenvertaling met hand en tand te moeten verdedigen’, stelt docent Sandor van Leeuwen via X, voorheen Twitter. Ds. Sjaak van den Berg, directeur van de IZB stelt via datzelfde sociale medium: ‘De tragiek is dat mensen die de in de petitie verwoorde mening aanhangen, een specifieke vertaling aan het Woord van God toevoegen alsof deze er wezenlijk onderdeel van uitmaakt. Daarmee is de petitie strijdig met de bewijsteksten die worden aangehaald.’ (Cvandaag).

Die kennis van de grondtekst wordt vaak als overbodig beschouwd. Een verschijnsel dat je ook in de KJV-only beweging ziet immers, zo stelt men in dergelijke kringen: die kennis is overbodig omdat de vertaling gelijk staat aan (of volgens sommigen zelfs beter is dan) de grondtekst.

Zo lees je op de website van een gemeente* bijvoorbeeld “We geloven dat de enige, absolute, gezaghebbende regel voor geloof en praktijk het volmaakte, bewaarde woord van God is, voor Nederlandssprekenden de SV 1637”.

Dus “waarom zou je nog de grondteksten moeten kennen als je zo’n sublieme vertaling hebt?”, is de gedachte.

Afgoderij

In mijn ogen is het op deze manier omgaan met een vertaling een vorm van afgoderij. Geen énkele vertaling is vrij van fouten, het blijft altijd mensenwerk. Mensen zijn per definitie niet onfeilbaar!

Een vertaling gelijk stellen aan de goddelijk geïnspireerde, oorspronkelijke, grondteksten (die we niet eens meer volledig in bezit hebben maar wel met 99,99% zekerheid kunnen reconstrueren) gaat niet aan.

Daarom ook dat christenen over het algemeen stellen dat de Schriften in de oorspronkelijke tekst Gods onfeilbare Woord is. De Statenvertaling van 1637 is echter een vertaling uit de toenmalig bekende Hebreeuwse, Aramese en Griekse bronnen (Textus Receptus) door de Nederlandse monnik en humanist Erasmus.

Net als de Herziene Statenvertaling is de oorspronkelijke Statenvertaling een vertaling. Vertalingen worden door mensen gemaakt. Daar ontstaan fouten in, er wordt vanuit een bepaalde zienswijze gewerkt (“kleuring”).

Het is bekend dat Erasmus een aantal manuscripten met afwijkingen van de meeste Byzantijnse handschriften gebruikte en hij vertaalde soms teksten terug vanuit de Latijnse Vulgaat. Het gelijkstellen van de Statenvertaling, King James of andere op de TR gebaseerde vertalingen aan de het “onveranderlijke” Woord van God is daarom alleen al een gotspe**.

In het bijzonder de Statenvertaling heeft in de loop der jaren diverse revisies gehad. Daarbij was de doelstelling van de Statenvertaling niet om een defacto standaard neer te zetten voor de komende vijfhonderd jaar en al helemáál niet om een vertaling te brengen die gelijkgesteld kon worden met de grondtekst. De mannen in die tijd waren zich véél te bewust van hun eigen beperkingen en het menselijk falen.

Deze nieuwe Nederlandse vertaling moest de inwoners van de Republiek der Nederlanden verenigen: één volk, één taal, één Bijbel. [..] Er waren veel verschillende Nederlandse vertalingen van de Bijbel in omloop. Daar zaten behoorlijk wat fouten in, zodat allerlei passages verschillend werden uitgelegd. Maar zelfs over dezelfde vertaling werd men het vaak niet eens.

Toen in 1618-1619 op de synode van Dordrecht de leer van het gereformeerde geloof vastgesteld werd, besloot men dat er ook een correcte bijbelvertaling moest komen. [..] De vertalers moesten in correct Nederlands een nauwkeurige vertaling verzorgen uit de oorspronkelijke bijbeltalen, onder andere het Hebreeuws van het Oude Testament en het Grieks van het Nieuwe Testament. Bovendien moest de vertaling in lijn zijn met de gereformeerde leer die vastgesteld was op de Dordtse synode. (Literatuurgeschiedenis)

Deze ‘gereformeerde leer’ (de belijdenisgeschriften) werden getoetst aan de vertaling en de conclusie was “dat de leer niet afweek van de vertaling”. Maar wanneer we weten dat de opdracht was dat de vertaling daar niet vanaf mocht wijken en/of de vertalers slechts alleen uit de ‘gereformeerde’  kerk afkomstig waren kunnen we toch niet met droge ogen beweren dat deze vertaling geheel waardevrij is?

Elke vertaler kleurt in. Niemand uitgezonderd! Zeker in die tijd immers men wilde men de Remonstranten, die de staatskerk uitgezet waren, geen enkele ruimte bieden. Laat staan aanknopingspunten in de Heilige Schrift..

Nadat de Statenvertaling in 1657 grondig was herzien, werd de tekst gefixeerd. Dat ging zelfs zover dat er maar liefst zestien jaar overleg nodig was voordat de Staten-Generaal in 1686 toestemming gaf om een ontbrekend woord in Jozua 13:2 toe te voegen. In de vele volgende drukken bleef de tekst in principe ongewijzigd, zodat het taalgebruik steeds verder af ging staan van de levende taal. (HolyHome.nl, PDF-document)

In 1888 verscheen nog een revisie, de “Jongbloed vertaling” in de volksmond, naar de uitgever. In 2004 tenslotte verscheen de (eveneens herziene) editie van de Gereformeerde Bijbelstichting, waarin “behalve de verouderde spelling zo min mogelijk was aangepast en waarin ter verklaring van verouderde woorden een woordenlijst was opgenomen.” (Holyhome). Dat zo’n woordenlijst nodig is, zegt al veel over de toegankelijkheid van de Statenvertaling als uitgebracht door de Gereformeerde Bijbelstichting.

Alle herzieningen hebben altijd tot gemopper en verzet geleid. Mensen claimen te hechten aan de “oorspronkelijke vertaling” (uit 1637) maar er is bijna niemand die deze oorspronkelijke vertaling begrijpend kan lezen of slechts met zeer grote moeite! Daarnaast bevatte die editie vertaalfouten, zetfouten en zoals gezegd was deze niet gebaseerd op een volledige, complete, grondtekstverzameling.

Antiek boek

Zelf heb ik, naast latere edities van de Statenvertaling, een editie uit 1896 (Kampen, G.Ph. Zalsman) en die staat qua taalgebruik en spelling al ver van ons af inmiddels. Om maar eens een vers te citeren waar de gemiddelde lezer geen kaas meer van kan maken (en dit is er slechts één, ter illustratie):

“En hare woorden schenen voor hen als ijdel geklap, en zij geloofden haar niet” (Lukas 24:11).

De vertalers van de Herziene Statenvertaling hebben dezelfde uitgangspunten en (verbeterde) bronteksten gebruikt als de oorspronkelijke Statenvertalers. Het raakt daarom kant noch wal dat men de Statenvertaling op deze manier op een voetstuk wil zetten.

Vergis je niet. Ik houd (ook) van de Statenvertaling en gebruik deze nog regelmatig. Maar het is gevaarlijk als je deze als ‘de standaard’ wilt opleggen en helemaal als je deze verabsoluteert. Alleen al het feit dat deze vertaling heeft geleid tot, danwel als verdediging werd aangevoerd, van de Schrift afwijkende (theologische) opvattingen is een waarschuwing op zich waard.

De Bijbel wordt door veel mensen als een ‘antiek boek’ gezien. Wanneer men er op blijft staan een totaal verouderde vertaling als de verheven standaard te willen hanteren wordt die afstand tussen de lezers, vooral de jonge lezers op school, en de inhoud van de Bijbel alleen maar groter. Dat kan nooit de bedoeling zijn.

Zie ook:
– Studiebijbel(s) en bijbelvertalingen
– U onderzoekt de Schriften: Bijbelvertalingen
– Het Griekse Nieuwe Testament
– King James “only”: Peter S. Ruckman

___

* Aangezien het niet mijn doel is anderen neer te halen of belachelijk te maken wordt hier geen link gegeven naar de website
** Het Hebreeuwse woord heeft betrekking op iemand die een grens is overgegaan, zonder daar schaamte voor te voelen (Wikipedia).