Jos Strengholt, die jarenlang anglicaans priester in Caïro was, schreef in Cvandaag een interessant artikel. Een artikel dat ook goed aansluit bij een tendens waar deze week ook aandacht voor was: is de kerk een theatershow geworden?

“Zo is dan wie in Christus is een nieuwe schepping; het oude is voorbijgegaan, zie, het nieuwe is gekomen.” (2 Korinthiërs 5:17, NBG51)

Strengholt, waar ik overigens qua opvattingen op het gebied van de vervangingstheologie het totaal niet mee eens ben, schrijft behartenswaardige woorden over armoede en het gebrek aan aandacht er voor. Toch mist hij in mijn ogen hét belangrijke punt.

Een kerk die niks anders doet dat de heersende cultuur papegaaien, heeft niks te bieden aan mensen die naar God en Christus zoeken.
[..]
Het idee dat we de ontkerkelijking kunnen omkeren met prettige kerkdiensten met veel moderne muziek en een vlotte babbel waarin je vooral niet spreekt over de eisen die God aan ons stelt of over onze zonden, lijkt me een illusie.
[..]
Ik vind het opvallend dat in de ‘glamour and glitter’ van nieuwe kerken de aandacht voor armoede marginaal is. Alles wordt ingezet op meer mensen in de eigen zaal krijgen, de wereld van de armoede is doorgaans ver weg. Het gaat vaak juist over hoe de broeders en zusters in de kerkzaal in Nederland zelf door hun betrokkenheid bij die kerk er financieel of qua gezondheid op vooruit kunnen gaan. Wat voor God heb je dan voor ogen? De mammon?

Armoede is inderdaad vaak géén onderwerp in veel Evangelische kerken in Nederland. Op af en toe een actie voor de voedselbank en een collecte na, staat het niet meer op de radar van de kerken. Integendeel. Ik heb hier al vaker geschreven over een extreme uitwas op dit terrein: Frontrunners en het welvaartsevangelie.

Deze week maakten ze het weer bont met de aankondiging van een nieuwe video waarbij Tom de Wal wederom bijbelteksten volledig uit zijn verband haalt.

(Bericht van Frontrunners op Facebook: “God wil dat je rijk bent”)

Zoals ik op facebook opmerkte: “Mensen die financieel al aan de grond zitten met de belofte van enorme rijkdom hun laatste centen aftroggelen door Bijbelteksten volslagen uit hun verband te halen? Frontrunners kan dat!”

De Kerk een theatershow?

Vorige week veroorzaakte predikant J.D. Greear, voormalig president van de Southern Baptist Convention, een rel op sociale media. In een stukje video van 27 seconden van zijn preek op zondag, dat viraal ging op Twitter (tegenwoordig “X”), nam hij de bezoekers van de kerkdienst de maat.

In de video wijst hij er op dat bezoekers (te) laat aankomen, voor afloop van de dienst al vertrekken en over het algemeen onvriendelijk zijn.

“Het is eerlijk gezegd een van de dingen die me irriteren”, zegt hij terwijl hij recht in de camera kijkt en een “real talk” -toon aanslaat. “Je behandelt de kerk als een religieuze show.” Vervolgens, wijzend op zijn online kijkers, zegt hij: “Als mensen zeggen dat de kerk aanvoelt als een grote productie, ben jij het probleem.” (Christianity Today).

De predikant legt de schuld voor het, in zijn ogen, probleemgedrag bij de bezoekers. Zij beschouwen de kerk als een theatershow. Maar hoe kómt het dat de kerk als een theatershow beschouwd wordt door de bezoekers?

“De omgeving van de dominee klopte niet met zijn verhaal. Het podium waarop hij stond hield een andere preek dan zijn stoere liefdespraatje. Het medium leek de boodschap tegen te spreken.” (Christianity Today)

Kijk naar de setting van de moderne kerkdiensten! Een groot podium, een band met lichtshow en rookeffecten, perfecte cameravoering, een boodschap (zie opmerkingen van Strengholt) die toch vooral geen ‘pijn’ mag doen, .. een bloedeloos Evangelie dat niet meer spreekt over zonde en verlossing. Omlijst met ervaringsgerichte feelgood muziek.

Zoals ik zelf eerder al eens schreef: Centraal in evangelische gemeenten staat vaak “het podium“. Het is het centrum van de eredienst geworden: de performance die daar plaatsvind.

Ik constateerde toen ook al dat een kerkdienst steeds vaker draait om een band, lichtshow die het podium en wat er gebeurt ‘uitlicht’ en centraal stelt, soms zelfs rookmachines er bij, videoschermen, (dure) audio-apparatuur zoals geluidsinstallatie en mengpaneel – vaak van professioneel niveau! Alsof we in een theater of concertzaal toeschouwer zijn van het gebeuren in plaats van deelgenoot.

“Natuurlijk zijn er geldige redenen voor veel van deze organisatorische beslissingen: het kost veel personeel en geld om een megakerk te leiden. Maar als critici klagen dat de kerk aanvoelt als een grote productie, hebben sommige van de bovenstaande elementen misschien meer te maken met het overbrengen van die boodschap dan met iets anders.” (Christianity Today).

Hoe is het mogelijk dat predikers de kerkgangers aanspreken op gedrag dat een logisch gevolg is van de manier waarop zij als leiders de kerk inrichten?

Heersende cultuur in de kerk

Een verwaterde boodschap, met verwaterde, wereldgelijkvormige, muziek en show die de moderne mens moet aanspreken. De heersende cultuur in de kerk papegaaien gebeurt echter niet alleen op het gebied van geld en overdreven aandacht voor materialisme.

“Het idee dat we de ontkerkelijking kunnen omkeren met prettige kerkdiensten met veel moderne muziek en een vlotte babbel waarin je vooral niet spreekt over de eisen die God aan ons stelt of over onze zonden, lijkt me een illusie.” (Strengholt)

Ook op heel veel andere terreinen, denk aan maatschappelijke issues als homoseksualiteit, transgenders, rechts populistische politiek, vreemdelingenhaat, klimaatontkenning, abortus, enzovoorts heeft de kerk van Christus een zalvende toon. We willen ons als christenen toch vooral niet ergens “tégen” uitspreken! Dat mocht eens niet “woke” gevonden worden, straks worden we nog gecancelled! Regenboogvlaggen hangen daarom aan de kerktorens te wapperen en over abortus hoor je de kerken (want “vrouwenrechten”!) al jaren niet meer..

Vergis je niet, ik heb -in mijn ogen- op dit punt een mening die niet erg “orthodox” is. Maar er zijn wel grenzen aan hoe wereldgelijkvormig de kerk moet zijn. Niet alleen op het gebied van de aankleding van de kerkdienst in met name de evangelische ‘mega-kerken’ maar ook op het gebied van meegaan met maatschappelijke hypes in de vrijzinniger flanken.

Wereldgelijkvormigheid

Dit is hét probleem: zowel bij de vrijzinnige protestantse kerk als in de evangelische beweging en orthodoxe kerken, om nog maar te zwijgen van een organisatie als de Evangelische Omroep of de ChristenUnie, is er sprake van enorme (opkomende) wereldgelijkvormigheid.

“Maar gij geheel anders: gij hebt Christus leren kennen. Gij toch hebt van Hem gehoord en zijt in Hem onderwezen, gelijk dit de waarheid is in Jezus, dat gij, wat uw vroegere wandel betreft, de oude mens aflegt, die ten verderve gaat, naar zijn misleidende begeerten, dat gij verjongd wordt door de geest van uw denken, en de nieuwe mens aandoet, die naar (de wil van) God geschapen is in waarachtige gerechtigheid en heiligheid.” (Efeziërs 4:20-24, NBG51).

“Man With Megaphone Pointing” – Free Photo by Pressmaster, Pexels (08/2023).

Het is als Christen soms erg lastig om niet de wereld achterna te lopen. De kerken die van hun kerkdienst een theatershow maken, doen die veelal met de beste bedoelingen want “mensen trekken”. Er zijn echter ook vaak onbewuste of minder nobele doelstellingen: de gróótste gemeente worden, financieel sterk worden als kerk, invloed uitoefenen.

Als ik middels dit artikel “naar een ander wijs”, zijn er ook drie vingers die naar mijzelf wijzen. Dat besef ik mij terdege.

Als gelovigen, mijzelf inbegrepen, moeten we ons dagelijks herijken aan het Woord van God, opnieuw bepalen aan welke norm wij moeten voldoen. Niet wat wij prettig of leuk vinden is belangrijk maar de vraag is: “Wat vraagt Hij van ons?”.

Zijn wij inderdaad “geheel anders”, tonen we in ons dagelijks leven en praktijk dat wij Christus hebben leren kennen? Hebben we wérkelijk de oude mens afgelegd? Of doen we nog dagelijks, privé én op zondag in de kerk, wat de “oude mens” prettig vindt?