In de christelijke pers, in de VS, is de vraag opgeworpen of Adam en Eva sterfelijk geschapen zijn of niet. Daar is de nodige onrust ontstaan erover en boos wordt gewezen naar onder andere Christianity Today die ‘aan dat soort dwalingen ruimte biedt’.

Het is inderdaad waar dat Christianity Today een bepaalde kant opschuift waar ik persoonlijk soms ook grote vraagtekens bij plaats. Net als hier in Nederland bijvoorbeeld de Evangelische Omroep, Nederlands Dagblad, ChristenUnie e.a. steeds verder losraken van hun (oorspronkelijke) principes in hun pogingen de seculiere mens te pleasen en toch vooral maar zoveel mogelijk christenen aan zich te binden.

Het wordt in orthodox-evangelische kring gezien als een ‘neergang in de evangelische beweging’ dat (dit soort) vragen besproken worden en het wordt in verband gebracht met het ontkennen van de historische Adam. Maar ontken je de ‘historische Adam’ als je de vraag stelt of Adam en Eva sterfelijk geschapen waren?

“Terwijl een groeiende kakofonie van christelijke stemmen de historiciteit van Adam en Eva verwerpt, beweren anderen dat Adam en Eva lid waren van een soort apen die door God fysieke en spirituele renovaties hebben ondergaan. En sommigen beweren dat Adam sterfelijk werd geschapen, zodat hij zou zijn gestorven, zelfs als hij niet had gezondigd. Onophoudelijke innovaties doorkruisen het evangelische landschap.”
“Het doet denken aan de ‘gap theory’ die ontstond bij het aanbreken van de moderne wetenschap als een poging om het geologische tijdperk van de kosmos te verzoenen met het scheppingsverhaal in Genesis – improvisatie ontworpen om een vermeend conflict tussen wetenschap en Schrift op te lossen. En tragisch genoeg blijven onophoudelijke innovaties maar komen.”
– Hank Hanegraaff.

Een van die ‘innovaties’ zou dan zijn dat Adam en Eva sterfelijk geschapen zijn. De vraag is of dat een terechte conclusie is en op dezelfde hoop geveegd kan of moet worden of dat er sprake is van goed, kritisch, de Bijbel lezen.

Ik besteed hier aandacht aan omdat de stem van, de van geboorte Nederlandse, Hank Hanegraaff nog steeds veel gewicht in de schaal legt. Ook bij Nederlandse gelovigen. En daarnaast omdat al gravend naar het antwoord op de vraag ik persoonlijk een paar conclusies trek die u niet noodzakelijkerwijs hoeft te delen uiteraard maar wellicht wel interessant zijn om eens over na te denken!

Historische Adam en Eva?

De historiciteit van Adam en Eva wordt, ook in Evangelische en orthodoxe kringen, al jaren in twijfel getrokken. Vooral onder invloed van de evolutietheorie (zie ook het boek van Tiny Noordijk en diverse artikelen op dit blog).

Eén van de argumenten tegen een historische Adam en Eva als voorouders van de mensheid is, dat de wetenschap van is mening dat het menselijk DNA terug gaat naar méér dan twee voorouders. Daarnaast is de claim dat we eigenlijk afstammen van een hele andere lijn: niet geschapen maar een gezamenlijke voorouder met de (mens)apen.

Het gaat dan uiteraard vooral om wetenschappers die de evolutietheorie als uitgangspunt nemen. Hun invloed is ook in Orthodoxe en Evangelische kringen groot, zéér groot mag ik wel zeggen. Eerdergenoemde Evangelische Omroep bijvoorbeeld is in hun natuurdocumentaires helemaal ‘om’ gegaan en spreekt regelmatig over ontwikkelingen in de evolutie, ‘miljoenen jaren’, etc.

Een belangrijke reden dat jongeren niet meer geloven is gelegen in dit conflict tussen “wetenschap en geloof”, in het bijzonder de evolutietheorie versus de Bijbel. Op school, maar ook via christelijke media, wordt hen geleerd dat de evolutietheorie de waarheid verkondigt over ons ontstaan. En dat strookt niet met een wereld die geschapen is door God, zoals in Genesis is vermeld.

De wetenschappers willen het niet-herhaalbare, niet-observeerbare verleden reconstrueren. Middels de in de aardlagen en andere  waarneming van wat er vroeger gebeurd zou zijn.

Deze reconstructies zijn grotendeels afhankelijk van het wereldbeeld van de wetenschappers. Het is, zie in dit verband dit artikel, niet een heel objectieve manier van wetenschap en zou, afhankelijk van de criteria die je aanlegt, zels een pseudo-wetenschap genoemd kunnen worden (want: niet herhaalbaar, niet uit eerste hand, al eeuwenlang niet waarneembaar in de huidige mens- en dierenwereld, ontbreken miljoenen noodzakelijke tussenvormen, etc).

Theologen proberen dit probleem (van ongeloof) te ondervangen. Meestal mede uit hun eigen ongeloof gedreven proberen ze een passende verklaring te geven en de Bijbel en wetenschap te harmoniseren. Omdat zij de wetenschap liever geloven dan Gods Woord maken ze van Adam en Eva “een literaire Adam en Eva”. Het scheppingsverhaal is dan een illustratie van het werk van God, de zondeval een metafoor en ga zo maar door.

In een artikel (interview met S. Joshua Swamidass) in Christianity Today wordt zelfs betoogd dat het verhaal van “de schepping” van Adam en Eva gelijk op liep met- c.q. een gevolg is van de evolutie.

“Swamidass affirms both evolution and the traditional reading of the Genesis creation account. [..] Swamidass presents a scenario in which the special creation of Adam and Eve thousands of years ago happens on a parallel track with evolution. [..] The Genealogical Adam and Eve carries a wide range of endorsements from theologians, atheist biologists, and believing scientists from across the origins-debate spectrum. [..] My book doesn’t exist to challenge the evolutionary science. The two starting points are: Humans share common ancestry with the great apes. It really looks like God created us through a providentially governed process of common descent. The second idea is: It seems like there’s no moment when our ancestors drop down to a single couple in the last few hundred thousand years.”

Ook claimt hij dat er naast Adam en Eva andere mensen op aarde waren geevolueerd maar die voor het Bijbelse verhaal niet van belang waren.

“In my book, I suggest that one valid definition, from the point of view of Scripture, is to define human beings as Adam, Eve, and their descendants. There might be biological humans, fully human, outside the Garden, but Scripture is bound to the story of Adam, Eve, and their lineage. It is not talking about others, even if they have the same degree of biological humanness as us.”

De zienswijze van de auteur wordt “gesteund door veel theologen, atheïsten en (gelovige) wetenschappers”. Veel gekker moet het niet worden lijkt mij. Hoe kun je claimen dat de evolutietheorie en “de tradtionele lezing van Genesis” beide bevestigd worden door je theorie? Slechts wanneer je de Bijbel aanpast naar je eigen voorkeuren.

Daarnaast, als atheïsten je verhaal onderschrijven pas dan maar op je tellen, zou ik zeggen. Adam en Eva wél voortgekomen door evolutie, maar tegelijkertijd het ‘eerste mensenpaar’ dat relevant was voor God? God die ons ‘geschapen heeft’ door Evolutie? Dit is niets anders dan het Bijbelse verhaal buigen naar je eigen inzichten.

Andere oplossingen die verzonnen zijn, zijn “Intelligent Design” en de “Theïstische Evolutie” (waar bovenstaande denk ik een variant op is). Zie verder mijn (e)boek “Dat Geloof Ik Niet!“, ik heb daarin ook het een en ander over de schepping en evolutietheorie geschreven.

De vraag is, heeft deze discussie ook maar iets te maken met de vraag of Adam en Eva sterfelijk geschapen zijn? In mijn ogen niet! De link die Hanegraaff e.a. hier leggen is in mijn ogen gezocht om zodoende de vraag af te serveren.

Een discussie als deze moet echter wel zuiver blijven. De vraag of Adam en Eva sterfelijk geschapen zijn moet niet vermengd worden met andere, zoals bovenstaande, onderwerpen.

Adam en Eva Sterfelijk Geschapen?

Als je de vraag of Adam en Eva sterfelijk geschapen zijn hoort of leest, en de Bijbel kent, denk je wellicht “wat een rare vraag”. Sommige worden er zelfs boos om of halen een vloekspreuk aan want “in Genesis 3:22-23 lezen we het toch duidelijk?”.

“En de Here God zeide: Zie, de mens is geworden als Onzer een door de kennis van goed en kwaad; nu dan, laat hij zijn hand niet uitstrekken en ook van de boom des levens nemen en eten, zodat hij in eeuwigheid zou leven. Toen zond de Here God hem weg uit de hof van Eden om de aardbodem te bewerken, waaruit hij genomen was.”

De conclusie die veelal getrokken wordt is: vanaf dat moment was de mens sterfelijk. Er zijn echter theologen en bijbelleraren die ‘de knuppel in het hoenderhok hebben gegooid’ en claimen: “nee, de mens was nooit onsterfelijk, maar de dood deed zijn intrede omdat Adam en Eva geen toegang meer hadden tot de Boom des Levens” (vers 23).

Stof zijt gij

In Genesis 3:19 lezen we “stof <droge aarde> zijt gij en tot stof zult gij wederkeren.”. De mens was genomen uit ‘het stof’, uit de aarde –levenloze materie– , en zou daarin ook zijn lichamelijke eindbestemming vinden.

De mens was geschapen naar Gods Beeld, maar geen goddelijk wezen! En het is dus heel aannemelijk dat de mens nimmer als onsterfelijk wezen geschapen is, of was, althans: het menselijk lichaam.

Maar hoe zit het dan in dit verband met 1 Kor.15:21-22?

“Want, dewijl de dood <de lichamelijke dood – thanatos> er is door een mens, is ook de opstanding der doden door een mens. Want evenals in Adam allen sterven, zo zullen ook in Christus allen levend gemaakt <tot leven gewekt – zoopoieo> worden.”

De conclusie die getrokken wordt is dat Adam en Eva niet stierven omdat ze lichamelijk veranderd waren, iets wat nodig zou zijn wanneer de mens in eerste instantie onsterfelijk was geschapen, maar omdat de mens afgesneden is van de levensboom.

Is dat in strijd met 1 Kor. 15:21-22? Dat denk ik zeker niet. Genesis leert ons niet dat Adam en Eva onsterfelijk waren geschapen. Genesis leert ons dat zij uit de aarde waren genomen en door God aan hen het leven geschonken was – leven dat alleen in Zijn nabijheid kon voortduren.

Nu ze echter hadden besloten om zich zodanig te gedragen dat zij niet meer in Zijn nabijheid konden zijn ‘moest de natuur zijn loop hebben’ en hetgeen verhinderde dat ze zouden sterven, de Boom des Levens, moest daarom buiten hun bereik zijn. God besloot Zijn gemeenschap met hen te verbreken. Dáárom ‘deed de dood zijn intrede’.

Hanegraaff haalt Augustinus aan:

“Totdat de zonde zijn intrede deed, kon het menselijk lichaam in één opzicht als sterfelijk en in een ander opzicht als onsterfelijk worden gekwalificeerd; sterfelijk omdat het in staat was te sterven, en onsterfelijk omdat het niet had kunnen sterven [..] door af te zien van zonde, had het [het menselijk lichaam] de dood kunnen vermijden.”.

Maar daarmee zegt Augustinus in mijn ogen absoluut niet dat de mens een onsterfelijk lichaam had. Integendeel. Ook Augustinus onderschreef dat het menselijk lichaam ‘in staat was te sterven’, oftewel dat Adam en Eva sterfelijk waren geschapen.

Het is ook niet logisch om te beweren dat Adam en Eva een soort van ‘superlichaam’ hadden dat vervolgens, na de zondeval, plotseling veranderde. Het kán wel natuurlijk. Echter, nergens zien we in de Schrift bevestigd dat Adam en Eva zodanig geschapen waren dat ze een onsterfelijk lichaam hadden. De Schrift laat ons zien dat ze niet stierven, zoals gezegd, doordat ze toegang hadden tot de levensboom.

Hanegraaff wijst verder naar een expliciete uitspraak van het Concilie van Carthago waar werd vastgelegd dat ‘wie zegt dat Adam sterfelijk was geschapen zodat hij, of hij nu gezondigd had of niet zou sterven is vervloekt’. Dat is nogal pittige taal.

Adam zou niet sterven, zolang hij toegang had tot de Boom des Levens en niet zou nemen van de Boom van Kennis van Goed en Kwaad. Dat was de belofte die God gaf in Genesis 2:15-17.

En daarbij: wat is nou belangrijker? Wat de Bijbel ons leert of wat kerkvaders of concilies zeggen?

Boom des Levens

Het herstel van de gemeenschap met God, de relatie met Hem, werd bewerkstelligd door Jezus. Dit herstel betekent nog steeds niet dat ons lichaam onsterfelijk werd daardoor. Integendeel, de natuur moet nog steeds zijn loop hebben – maar de verbroken connectie is hersteld!

Openbaring 2:7 zegt ons:

“Wie een oor heeft, die hore, wat de Geest tot de gemeenten zegt. Wie overwint, hem zal Ik geven te eten van de boom <hout, gemaakt van hout, kruis – xulon> des levens, die in het paradijs Gods is.” (vgl ook Openb. 22:2; 22:14).

Is het niet bijzonder dat hier in Openbaring gesproken wordt over ‘hout, gemaakt van hout, kruis’ (wat in onze vertaling is omgezet in ‘boom’) die in het Paradijs Gods is? En als we dan terugkeren naar Genesis 2:9, dat spreekt over het Paradijs, lezen we in de opmerkingen van de vertalers over de Boom des Levens:

– In het licht van Gen 3:22 moet de constructie “boom des levens” worden geïnterpreteerd als een boom die levengevende vruchten voortbrengt in plaats van een levende boom. (Translation note, NET.Bible).

De Here Jezus zei:

“Ik ben de ware wijnstok en mijn Vader is de landman. Elke rank aan Mij, die geen vrucht draagt, neemt Hij weg, en elke die wel vrucht draagt, snoeit Hij, opdat zij meer vrucht drage … wie in Mij niet blijft, is buitengeworpen als de rank en is verdord, en men verzamelt ze en werpt ze in het vuur en zij worden verbrand” (Johannes 15:1-6)

“Immers, er is geen goede boom, die slechte vrucht voortbrengt, noch ook een slechte boom, die goede vrucht voortbrengt. Want elke boom wordt aan zijn eigen vrucht gekend. Want van dorens leest men geen vijgen, en van een braamstruik oogst men geen druif.” (Lukas 6:43-44)

Vrucht dragen, de vrucht nemen die Jezus geeft, gééft eeuwig leven!

Het is in een kort artikel als dit allemaal niet uitputtend uit te leggen maar mijn gedachte is dat de ‘Boom des Levens’, het levendbrengde hout, in het Paradijs niemand anders was dan [een beeld van] Christus. Hij was in het Paradijs – ze konden vrij tot Hem (want: God!) gaan, met hem omgaan, spreken, wandelend door de Tuin (Gen. 3:8) kwam Hij tot hen! En zo zal Hij ook weer met ons omgaan als de nieuwe hemel en aarde hier is.

Adam en Eva konden vrij nemen van de ‘vrucht’ van de Boom des Levens en hadden daardoor eeuwig leven. Waren hun lichamen fysiek onsterfelijk? Nee. Er is in mijn ogen geen enkele reden deze claim op grond van de Bijbel te doen. Wat het scheppingsverhaal ons laat zien is dat door het verzet van de mens de band met God verbroken raakte en er daarom niet meer van de vruchten van de Boom des Levens, Christus, genomen kon worden.

Ik geloof persoonlijk dat wanneer we star vasthouden aan orthodoxe interpretaties^*) en nooit eens “de gedachten vrij laten gaan”, uiteraard biddend om leiding en inzicht van de Heilige Geest hierbij, we zoveel dingen missen.

“Onderzoekt de Schriften; want gij meent in dezelve het eeuwige leven te hebben; en die zijn het, die van Mij getuigen. En gij wilt tot Mij niet komen, opdat gij het leven moogt hebben.” (Johannes 5:39-40).

Gods Woord is zoveel rijker dan we vaak denken. Wanneer ik nadenk over de schrift zoals hierboven, dan zie ik Christus en Zijn werk in alles.

___

*) Hanegraaff, die bekend staat als ‘The Bible Answer Man’, en in Evangelische kringen groot aanzien genoot ‘bekeerde’ zich in 2017 tot de Grieks-Orthodoxe Kerk.