Het Fundamentalisme was een stroming uit het begin van de 19e eeuw waar we nu nog steeds het woord, in negatieve zin, ‘fundamentalist’ van kennen. Eén van de speerpunten van de opvattingen van het Fundamentalisme was de onfeilbaarheid van de Bijbel.
In overeenstemming met de traditionele christelijke doctrines met betrekking tot bijbelinterpretatie, de missie van Jezus Christus en de rol van de kerk in de samenleving, bevestigden fundamentalisten een kern van christelijke overtuigingen, waaronder de historische nauwkeurigheid en onfeilbaarheid van de Bijbel, de op handen zijnde en fysieke wederkomst van Jezus Christus en Christus’ maagdelijke geboorte, opstanding en verzoening. (Brittanica)
⇒ Download dit artikel in PDF formaat
Het Fundamentalisme
Het Fundamentalisme verzette zich vooral tegen het ‘sociaal relevante’ Evangelie van moderne predikanten maar bovenal tegen het modernisme, in het bijzonder binnen de theologie.
Hoewel het modernisme “een oplossing” bood voor veel problemen die werden veroorzaakt door schijnbaar tegenstrijdige bijbelpassages, wekte het ook ernstige twijfels op over de historische nauwkeurigheid van de bijbelse tekst, wat ertoe leidde dat geleerden de traditionele geschiedenis van het bijbelse tijdperk herzien en de aard van bijbels gezag heroverwogen (Brittanica)
Die “oplossing” bestaat onder andere uit de (zeer aanvechtbare) documentaire hypothese, waar je hier meer over kunt lezen. Zéér veel wetenschappers, inclusief theologen, hangen deze gedachte aan. De reden is, in mijn ogen, omdat zij de eenvoudige wáárheid niet willen accepteren.
Immers, als je accepteert dat de Bijbel het Woord van God is, in plaats van een door mensen geconstrueerd religieus systeem, moet je ook de consequenties aanvaarden en ófwel tot geloof komen ófwel het geloof verwerpen.
Dat laatste doen zij dan ook maar om dat te doen nemen ze een lange omweg middels allerlei kunstig gevonden verdichtsels – waar zowel Petrus (2 Petrus 1:16, NBG51) als de Paulus al voor waarschuwde!
Want er komt een tijd, dat (de mensen) de gezonde leer niet (meer) zullen verdragen, maar omdat hun gehoor verwend is, naar hun eigen begeerte zich (tal van) leraars zullen bijeenhalen, dat zij hun oor van de waarheid zullen afkeren en zich naar de verdichtsels keren. Blijf gij echter nuchter onder alles, aanvaard het lijden, doe het werk van een evangelist, verricht uw dienst ten volle. (2 Tim 4:3-5)
Deze moderne opvatingen waren ‘oorstrelend’. Dát was wat de verlichte mens wilde horen. De mens wás niet in zonde gevallen maar was ‘van nature goed’ (een oude leugen van satan!), de mens wás niet reddeloos verloren zonder Christus! De wetenschap had het allemaal ontdekt, immmers: wij stammen van de apen af..
Elke uitdaging voor de integriteit van de Schrift had het potentieel om het christendom zoals zij het begrepen en in praktijk brachten, te ondermijnen. In antwoord op deze uitdaging pleitten theologen van het Princeton Theological Seminary voor de verbale (woord-voor-woord) inspiratie van de Schrift en bevestigden dat de Bijbel niet alleen onfeilbaar was (juist als hij sprak over zaken van geloof en moraal) maar ook onfeilbaar (correct) wanneer het sprak over zaken, inclusief geschiedenis en wetenschap. (Brittanica)
The Fundamentals
Als resultaat hiervan ontstond ruim honderd jaar geleden een serie boeken, samengsteld uit artikelen of essays, onder de titel ‘The Fundamentals’.
Dáár is het woord ‘fundamentalisme’ vanaf geleid en het werd vaak neerbuigend gebruikt om zij die geloofden in de onfeilbaarheid van de Bijbel weg te zetten als mensen die achterhaalde opvattingen volgden. Tegenwoordig wordt het woord zelfs gebruikt om ‘slechte’ mensen aan te duiden, de ‘onverdraagzamen’ en de ‘terroristen’ (hindoe- en moslim-fundamentalisten). Wat zeer oneigenlijk is, maar het is helaas het geval.
De bron of theologische opvattingen van de orthodox-Evangelische beweging is, grotendeels, hier echter in terug te vinden. Het was dé basis voor de Evangelische theologie.
Overigens iets wat veel moderne Evangelische gelovigen nauwelijks nog weten omdat, helaas, enige kennis van de kerkelijke geschiedenis en theologie in de neo-evangelicale beweging vaak ontbreekt of, zeker in charismatische kring, zelfs verwórpen wordt.
De oorspronkelijk 12-delige serie van tijdschriften bevatte 90 essays in opdracht van vooraanstaande theologen en religieuze leiders die in grote lijnen het conservatieve en evangelische protestantisme vertegenwoordigen.
Er werden meer dan 3 miljoen delen gepubliceerd, die gratis werden verspreid onder enkele honderdduizenden predikanten, professoren en studenten, missionarissen en (leken)kerkleiders in de Engelssprekende wereld. Het effect was zowel onmiddellijk als historisch significant.
De serie stond in de top 40 van boeken van de 20e eeuw in een speciale ranglijst die is opgesteld door christelijke historici in opdracht van World Magazine.
The Fundamentals wordt van hetzelfde niveau beschouwd als de werken van C.S. Lewis, G.K. Chesterton, Alexander Solzjenitsyn en Dietrich Bonhoeffer. World Magazine schreeft “zij die ‘fundamentalisme’ beschouwen als een synoniem voor eng anti-intellectualisme hebben deze boeken nooit gelezen, die voor het grootste deel opvallend relevant blijven.” (bron).
De Fundamentencursus
Tegenwoordig wordt helaas wel in steeds minder kerken en gemeenten dan ook nog steeds een ‘fundamentencursus’ aangeboden. U kunt er hier een gratis downloaden (PDF formaat).
‘The Fundamentals’ zijn ook nog steeds in druk en te koop, ingeval u interesse daar in hebt, en ook vast wel ergens gratis te downloaden (“Google is your friend” zeggen ze dan!).
De Onfeilbaarheid van de Bijbel
We moeten kiezen of we de bijbelse leerstellingen uit de Schrift accepteren zoals die is, of onszelf toestaan haar naar onze eigen fantasie te hervormen, zo schreef J.I. Packer in zijn boek «“Fundamentalism” and the Word of God» in 1958.
Deze moderne klassieker, zo schrijven ze op de website van Amazon, van de auteur van Knowing God geeft een uitgebreide verklaring van de leer van de Schrift vanuit een evangelisch perspectief. J.I. Packer onderzoekt de betekenis van het woord ‘fundamentalisme’ en biedt een duidelijk en goed onderbouwde argumentatie voor het gezag van de Bijbel en zijn juiste rol in het christelijke leven.
Feitelijk lees je in The Fundamentals, als je van bijvoorbeeld orthodox-christelijke huize bent, weinig nieuws.
Wat wel de laatste tientallen jaren een trend is, is dat we in woord nog steeds veel van wat hier in geschreven is onderschrijven maar in de praktijk niet doen of geloven.
Dispensationalisme
Persoonlijk onderschrijf ik veel van het klassieke Evangelische gedachtengoed waarbij, en dat zal je niet verwonderen als je hier regelmatig komt, ik daarnaast ook het dispensationalisme een warm hart toedraag.
De ‘Fundamentals’ en het dispensationalisme worden wel eens tegen elkaar uitgespeeld maar de overéénkomsten zijn, op het theologische systeem na, erg groot en zeker verenigbaar.
Geschiedkundig en Wetenschappelijk onfeilbaar?
Wanneer men zegt dat de Bijbel op het punt van geschiedenis en wetenschap ónfeilbaar is, vind ik persoonlijk dat men te weinig rekening houdt met overduidelijke fouten door bijvoorbeeld kopieerfouten, mondelinge verslaglegging (zie verder) en waarneming die indertijd anders was. We moeten dus altijd de Bijbel wél lezen in zijn historische context!
Toch geloof ik zeker dat de gehéle Schift door God ‘ingeademd’ is (zoals de Engelse vertaling zegt in 2 Tim 3:16) of zoals de HSV het vertaalt ‘ingegeven’. De ‘vertaalslag’, en soms ook letterlijk vertaalwerk, het generaties lang doorgeven van de Schriften is echter ménsenwerk geweest en we moeten onderkennen dat daar soms foutjes ingeslopen zijn. We zijn in die zin niet als de moslims bijvoorbeeld die stellen dat de Koran ‘uit de hemel is neergedaald’ en dus volstrekt foutloos is (wat niet het geval is, overigens).
Die foutjes kénnen we echter, door zorgvuldig Schrift met Schrift te vergelijken, door de geschiedenis te bestuderen en door vergelijking van bronnenmateriaal, en dat maakt Gods Woord niet minder waardevol, integendeel.
Nergens wordt in de Bijbel geclaimd dat de tekst volstrekt foutloos is overgedragen danwel ‘van de Hemel neergedaald’ zou zijn. De meeste ‘fundamentalisten’ stellen dan ook vaak dat de Bijbel ‘in de oorspronkelijke tekst’ (die wij niet meer hebben) foutloos is.
Packer schrijft in zijn boek verder (vertaald):
We moeten kiezen of we de waanvoorstelling omarmen dat menselijke schepselen bekwaam zijn om te oordelen en fouten te vinden in de woorden van hun Schepper, of dat we dit idee erkennen voor wat het is: godslastering – en het daarom laten vallen.
We moeten beslissen of we ons beroep op ons eigen intellect willen doorzetten of dat we ons zondige verlangen naar een gedachteleven vrij van de heerschappij van God willen blijven koesteren.
We moeten beslissen of we zeggen dat we de Bijbel geloven en dit menen, óf dat we het zeggen en zoeken naar manieren waarop we het kunnen zeggen [te geloven] zónder de consequenties te hoeven aanvaarden.
Als de menselijke geest als de maatstaf en test van de waarheid geldt, zal hij snel de Schepper van de mens vervangen door een begrijpelijke afgod die naar het beeld van de mens is gevormd; de mens wil een god waar hij mee om kan gaan en zich prettig bij voelt, en hij zal er onvermijdelijk een uitvinden.
De mens zal vergeten (omdat hij het niet kan begrijpen) dat er een oneindige kloof is die de Schepper scheidt van zijn schepselen en hij zal zich een god voorstellen die volledig betrokken is bij deze wereld en volledig begrijpelijk is door het menselijke intellect.
Het was geen toeval maar een natuurlijke ontwikkeling dat de liberale theologie van de negentiende eeuw zo sterk pantheïstisch* is. Als mensen de juiste relatie tussen de Schrift en hun eigen denken omdraaien en bijbelse uitspraken over God gaan beoordelen op basis van hun persoonlijke ideeën over God, in plaats van andersom, loopt hun kennis van de Schepper het grootste gevaar teniet te gaan en daarmee het hele idee van het (bovennatuurlijke) Geloof.
Moderne wetenschap in de Bijbel
Is de Bijbel onfeilbaar? Jazeker. In de Boodschap over God en Zijn Reddingsplan die de Schrift brengt is deze 100% onfeilbaar en consistent.
Bevat de Bijbel op wetenschappelijk of geschiedkundig gebied foutjes? Soms wel. Maar het is een miniscuul, verwaarloosbaar en een bovenal nagenoeg altijd verklaarbaar percentage. Zoals eerder gezegd: verschrijvingen, verkeerd overgebracht of (soms) zijn (hele kleine) stukjes verloren gegaan.
Want we moeten niet vergeten dat soms ook mondelinge berichten of overlevering in de Bijbel is opgenomen. Daarin kunnen foutjes zijn ontstaan.
Bijvoorbeeld als een boodschapper naar een Koning rent, in overdrijving en enthouasme zegt ‘we hebben tienduizend man verslagen’ en het zijn er ‘maar’ 5.000 zo blijkt uit andere bronnen kan je
(1) de bijbelschrijver die dit noteert niet aanrekenen dat hij het verslag van de boodschapper noteert. Dat is namelijk wél wat er gezegd is. En díe verslaglegging is dan daarmee júist!
(2) ook twijfelen aan de juistheid van de ándere bronnen. Wie zegt dat die wél klopt?
Daarnaast, ook niet onbelangrijk, veranderde in de duizenden(!) jaren dat de Bijbel gevormd werd onder andere de taal en het schrift. Waardoor men soms niet precies begreep wat bedoeld werd.
Zoals ik in mijn boek ‘Dat geloof ik niet’ ook aangaf staan er bijvoorbeeld Egyptische en Babylonische termen in. Latere kopiisten kenden deze woorden, plaatsen of historische figueren niet eens en dit leidde tot foutjes in bijvoorbeeld spelling en daardoor stamboom enzovoorts.
Anderzijds is het ook zo dat de Bijbel, zoals Drs. Hobrink in zijn boek ‘Moderne wetenschap in de Bijbel’ aantoont ook wetenschappelijke inzichten en kennis die we tot voor kort niet (meer) kenden!
Bioloog Ben Hobrink laat in zijn uitvoerig gedocumenteerde boek onomstotelijk zien dat de Bijbel kennis bevat die de wetenschap duizenden jaren vooruit is. Toepassing daarvan had miljoenen mensen het leven kunnen redden, zoals bij de epidemieën van melaatsheid, pest en cholera. Ook nu zou deze kennis talloze ziektegevallen kunnen voorkomen, zoals hart- en vaatziekten en geslachtsziekten. (Bol.com).
Lang werden bepaalde zaken uit de Bijbel, door ‘de verlichte mens’, voor onwaar aangenomen en nu blijken ze opeens tóch te kloppen.
Historische en controleerbare feiten worden vaak slechts terloops genoemd in de Bijbel maar ze getuigen van een diep wetenschappelijk inzicht. Hoe kan dat? Omdat het door God íngeademd is, íngegeven door Zijn Geest.
Dat maakt dat héél de Bijbel nuttig is om te onderwijzen, te werleggen, op te voeden en verbeteren (2 Tim 3:16).
__
*) een levensbeschouwing die ervan uitgaat dat alles (en iedereen) goddelijk is.
