Eén van de grootste problemen die de protestantse kerken over zichzelf hebben afgeroepen in de Reformatie is het blijven volgen van een groot deel van de opvattingen van Augustinus. Waaronder de ‘allegorische opvatting’ (de Bijbel vergeestelijken).

De Bijbel vergeestelijken is een manier van schriftuitleg die niet alleen geweld doet aan de Schriften maar daarnaast ook het zicht op de wedergeboorte, de profetie, de tijd waarin wij leven en de toekomst wegnemen. Ook het zicht op Israël en haar toekomst verdwijnt grotendeels.

De verknipte Bijbel van Thomas Jefferson. Afbeelding: National Museum of American History, Public Domain

Grote delen van de Schrift worden als het ware “weggeknipt” c.q. wegverklaard. Zoals Thomas Jefferson dat, letterlijk, deed met de Bijbel doen veel theologen het in figuurlijke zin.

Met een mesje bewerkte de Amerikaanse president en filosoof Jefferson (1743–1826) de Bijbel. Alle, in zijn ogen, ongeloofwaardige en irrationele passages liet Jefferson weg uit de Bijbel. Engelen, wonderen, wonderbaarlijke genezingen en de hemelvaart? Allemaal weg. Wat overbleef was het ‘leven van Jezus en zijn morele lessen’.

Het vergeestelijken van de Bijbel hangt onlosmakelijk samen met de opvattingen over ondermeer de kerk, de vervangingstheologie en ‘predestinatie’, allemaal geworteld in de opvattingen van Augustinus.

De kerk, in zijn algemeenheid, is hierdoor doof en blind voor de boodschap die Gods Woord bevat voor vandáág én de toekomst.

Moet je alles in de Bijbel letterlijk nemen?

Moet je dan alles wat in de Bijbel staat letterlijk nemen? Nee. Bernard Ramm schrijft in “Protestant Biblical Interpretation: a textbook of hermeneutics” dat het een goede gewoonte is de tekst letterlijk te nemen als het letterlijk kan. Dat is een belangrijk principe.

Sommige delen in de Bijbel zijn overduidelijk poëtisch, figuurlijk of allegorisch. In die gevallen moeten we niet krampachtig proberen de tekst letterlijk uit te leggen.

Maar als er geen enkel bezwaar is de tekst letterlijk uit te leggen, dan moeten we dat wel degelijk doen. Voorbeelden van een letterlijke uitleg welke binnen de protestantse kerken vaak verworpen worden zijn:

• de beloften aan Israël. Deze worden ‘overgeheveld’ naar de kerk (gevolg van de vervangingstheologie). Dat terwijl ook het Nieuwe Testament diverse beloften aan het volk van God geeft. De landbelofte (Ez. 11:16-20, NBG), het ‘bijeenvergaderen’ van Israël – het is nooit ‘ingetrokken’ door de Here. Sterker nog, Paulus spreekt onomwonden over het herstel van Israël in Rom 11 waar hij in vers 1 begint met: “Heeft God zijn volk verstoten? Volstrekt niet!”. God zál zich weer over hen ontfermen (Rom. 11:26-32).
• de opname van de gemeente. Ook dit wordt, met allerlei drogredenen, verworpen. Eén van de veelgehoorde argumenten is dat dit “een moderne uitvinding” zou zijn geweeest. Niets is minder waar, zie bijvoorbeeld mijn publicatie hierover uit 2012 (PDF)
• het duizendjarig rijk. “Het chiliasme is de oudste vorm van christelijke toekomstverwachting” (Studiebijbel). De vroege kerkvaders hingen deze gedachten niet voor niets aan (zie ook deze studie, PDF-formaat of dit interessante artikel van de hand van wijlen ds. Harry Bultema).

Dwalingen?

Men gaat zo ver dit zelfs als “dwalingen” te betitelen. Wat ik bijzonder opmerkelijk vind, want dat zou betekenen dat Justinus de Martelaar en Ireneüs dwalingen brachten,.. Net als vele andere vroege kerkvaders (ook wel de apostolische vaders genoemd) én de Apostelen zélf nota bene!

In zijn jeugd leerde Ireneüs van Lyon de belangrijkste basisprincipes van het christelijk geloof van Polycarpus, die onderwezen was door de apostel Johannes en anderen die Christus hadden gezien.

Ireneüs schreef onder andere over de Opname van de Gemeente: “En daarom, wanneer uiteindelijk de Kerk hierdoor plotseling zal worden opgenomen, wordt er gezegd: ‘Er zal een verdrukking zijn zoals er niet is geweest vanaf het begin en ook niet zal zijn’ (Mt 24:21). Want dit is de laatste wedstrijd van de rechtvaardigen, waarin ze, wanneer ze overwinnen, worden gekroond met onverderfelijkheid.”

Wedergeboorte

Maar het allerbelangrijkste wat veelal verworpen wordt is de noodzaak van de wedergeboorte van de mens. Door dit te verwerpen en de leer van de predestinatie, de uitverkiezing, aan te hangen gaat men “met het zicht op de hemelse belofte voor eeuwig verloren” zei een predikant ooit eens tegen mij.

De schrift is overduidelijk. De Here Jezus zei het onomwonden tegen Nicodemus.

Jezus antwoordde en zeide tot hem: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u, tenzij iemand wederom geboren wordt, kan hij het Koninkrijk Gods niet zien. Nikodemus zeide tot Hem: Hoe kan een mens geboren worden, als hij oud is? Kan hij dan voor de tweede maal in de moederschoot ingaan en geboren worden? Jezus antwoordde: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u, tenzij iemand geboren wordt uit water en Geest, kan hij het Koninkrijk Gods niet binnengaan. (Joh. 3:3-5)

Verleden, heden én toekomst!

De Schrift spreekt over het verleden, heden én de (nabije!) toekomst. Ik vind het niet te bevatten dat generaties van theologen, die de Schriften doorgronden en onderwijzen tot hun ‘beroep’ hebben gemaakt, niet in staat zijn deze duidelijke waarheden te vatten.

Paulus sprak tot de religieuze Joden dat niet de hoorders van de Wet (van Mozes) rechtvaardig waren voor God maar zij die het doen. Zo is dat ook met alle andere woorden in de schrift.

“En u bent van uzelf overtuigd dat u een gids voor de blinden bent, een licht voor hen die in duisternis zijn, een opvoeder van onverstandigen, een leermeester van jonge kinderen, omdat u in de wet de belichaming van de kennis en van de waarheid hebt.” (Rom. 2:19-20)

Wie het zicht laat verduisteren door de opvattingen van Augustinus, die bij de Reformatie terzijde geschoven hadden moeten worden, zal nooit zicht krijgen op wat de Schrift ons wil leren voor vandaag (het leven met de Here in eenheid met Hem door onze wedergeboorte en inwoning van Zijn geest hierdoor) én wat de toekomst zal brengen voor de gelovigen, het volk Israël én de wereld om ons heen. Die is, overtuigd van de ‘eigen waarheid’, doof en blind.