“ik wist, dat Gij een genadig en barmhartig God zijt, lankmoedig, groot van goedertierenheid en berouw hebbend over het kwaad” – Jona 4:2.

In een prediking over de profeet Jona ben ik al eens redelijk diep ingegaan op Jona, zijn roeping en hoe hij daarmee om ging. Het is een van de meest ‘wonderbaarlijke’ verhalen in de Bijbel waarin een dier, net als in het verhaal over Bileam, een grote rol speelt: de vis die Jona opslokte.

Als mensen zijn we geneigd de nadruk te leggen op wat we niet geloven bij een dergelijk verhaal. Kinderen vinden het verhaal prachtig, zeker als ze het liedje er bij zingen “Toen Jonas in de Walvis zat”.

Volwassenen doen het af als ‘dit kan niet’. Het zal wel niet voor niets zijn, denk ik dan, dat de Here Jezus zegt dat we moeten worden als de kinderen.

“En Hij zei: Voorwaar, Ik zeg u: Als u zich niet verandert en wordt als de kinderen, zult u het Koninkrijk der hemelen beslist niet binnengaan. Wie zich dan zal vernederen als dit kind, die is de belangrijkste in het Koninkrijk der hemelen.” (Mattheüs 18:3-4).

Een profeet zonder medelijden

Recent bestudeerde ik het boek weer. Het is opmerkelijk. Een profeet van God die zich niets aantrok van de dreigende verwoesting van een stad met honderdduizenden mensen, kleine kinderen en dieren. Wat hem betrof konden en moesten ze allemaal sterven omdat ‘zij’ de vijanden van God waren.

Daarom weigerde hij zijn opdracht ook en ging er vandoor met een schip, richting Tarsis. Waar die stad precies ligt is lastig te zeggen: “Er is geen consensus of de stad Tarsis de huidige stad Tarsus (Turkije) of Tartessos (Spanje) is.” (Wikipedia). Maar het is precies de ‘tegengestelde’ richting als de stad Nineve, waar God wilde dat Jona heen ging.

Jona’s vlucht voor God, en weglopen voor zijn opdracht, had alles te maken met zijn kennis van God. We lezen dat een paar keer.

“Want ik wist dat U een genadig en barmhartig God bent, geduldig en rijk aan goedertierenheid, Die berouw heeft over het kwaad” (Jona 4:2)

Dat God de stad en haar inwoners spaarde “was volstrekt kwalijk in de ogen van Jona” (Jona 4:1). Hij wordt er zelfs woedend over.

God liet hem echter zien wat barmhartigheid is, wat het is om medelijden te hebben. Dat God zich om alle mensen bekommert, zelfs om de “vijanden die je haat” en daarom toonde Hij genade aan hen toen zij zich bekeerden.

“Maar Ik zeg u: Heb uw vijanden lief; zegen hen die u vervloeken; doe goed aan hen die u haten; en bid voor hen die u beledigen en u vervolgen.” (Mattheüs 5:44)

Een moeilijke opdracht voor ons, als mensen. We zitten vaak vast in simplistisch goed-fout denken en anderen zaken kwalijk nemen. Dat gaat zover, zeker op sociale media tegenwoordig, dat de doodswensen je soms om de oren vliegen!

De Wonderboom

In het slot van het boek Jona lezen we over de ‘wonderboom’ die Jona van schaduw voorziet maar dood gaat. En ook daar wordt Jona boos over. God leert hem dan aan de hand van die ‘wonderboom’ de les die hij als persoon moest leren en wij ook van moeten en kunnen leren.

We denken vaak zo laag over andere mensen maar God niet! Hij geeft om alle mensen. Allemaal! Ook als wij denken dat “zij vijanden van God” of vijanden van ons zelf zijn”. Dat laatste vinden we, als we eerlijk zijn, vaak nog erger dan wanneer iemand een vijand van God is.

Meerdere malen lezen we in het boek dat Jona wil sterven. Sterven doet hij liever dan God’s opdracht uitvoeren. Zo vol haat jegens Nineve, de Assyriërs, zit hij. Daarom laat hij zich in de zee gooien, daarom zegt hij “Nu dan, HEERE, neem toch mijn leven van mij weg; het is immers voor mij beter te sterven dan te leven” (Jona 4:3). Hij sterft liever dan dat hij mee moet maken dat God genade schenkt aan zijn vijanden.

Tegenstrijdigheden in Jona

Het boek Jona is een boek vol tegenstrijdigheden. Als in, dat het strijdig is met wat je verwacht.

• Je verwacht dat de zeelui ongeestelijk zijn, maar zij bidden.
• Je verwacht dat een profeet gehoorzaam aan God is, maar hij is het niet.
• Je verwacht Nineve niet te gehoorzamen maar zij bekeren zich
• Je verwacht dat God de zonde bestraft, maar Hij schenkt genade – zélfs aan de vijanden van Israël!

Het hele boek door is alles precies tegengesteld aan wat je menselijkerwijs verwacht.

Het boek toont een profeet die egocentrisch is en een lesje moet leren. Hij geeft meer om zijn eigen comfort en een boompje dan een stad met honderdduizenden inwoners. Het boek houdt ook ons een spiegel voor. Hoe vaak geven wij niet meer om aardse zaken dan de redding van de mensen om ons heen? Als wij maar in een goede wijk wonen, een mooie baan hebben, geen zorgen hebben?

“Ú ontziet die wonderboom, waarvoor u niet gezwoegd hebt en die u niet hebt laten groeien, die in één nacht ontstond en in één nacht verging. Zou Ík dan die grote stad Ninevé niet ontzien, waarin meer dan honderdtwintigduizend mensen zijn die het verschil tussen hun rechter- en hun linkerhand niet weten, en daarbij veel vee?” (Jona 4:10-11).

Zijn we ten diepste wel écht bewogen met de mensen om ons heen? Geven we wel écht om hen als persoon, om hun behoud? Of zijn we liever bezig met ‘navelstaren’? Ook in onze kerken? Of met de “grote maatschappelijke thema’s” zoals milieu of bijvoorbeeld de politiek? Dat terwijl om ons heen mensen sterven zonder de Here Jezus te kennen?

Dat Jona dit verhaal opgetekend heeft is bijzonder; het is niet positief over hemzelf! We lezen ook niet wat zijn antwoord aan God was. Persoonlijk denk ik dat hij het antwoord niet eens durfde te geven.

De vraagstelling is duidelijk en het antwoord ligt er in opgesloten. Het is meer een verwijt van God aan Jona maar ook aan ons allemaal: geef jij wel om de mensen om je heen? Heb jij je vijanden lief? Of sterf je nog liever dan dat je hen God’s genade gunt?

God’s genade en liefde en hoe God omgaat met de mens die tot bekering komt spreekt door het boek Jona heen. Het belang van de ziel van mensen, dat we moeten geven om mensen en hen het beste (Verlossing!) moeten gunnen, zelfs onze allergrootste vijanden.