Wie wel eens op mijn links-pagina kijkt ziet daar sinds kort een nieuwe Bijbelvertaling vermeld staan: de Evangelische Bijbelvertaling, de EBV. Eigenlijk is deze vertaling helemaal niet zo nieuw, maar bestaat al een tijdje. De Evangelische Bijbel Vertaling is echter niet erg bekend.
Bij toeval zag ik in de nieuwsbrief van de website Goddienen.nu dat bijbelcitaten uit de Evangelische Bijbelvertaling werden genomen. Dat wekte mijn interesse, want ook ik had er nog nooit van gehoord.
De Evangelische Bijbelvertaling is anders
Er zijn legio Bijbelvertalingen. Ik heb er al vaker over geblogd. Om met een Bijbelvertaling te komen die een eigen plek verdient, naast de NBG, NBV, HSV, SV, Telos, BGT, BasisBijbel (…) moet je wel met iets komen wat de vertaling wezenlijk anders maakt dan al die andere vertalingen. Bij de Evangelische Bijbelvertaling is dat dan ook het geval.
De Evangelische Bijbelvertaling (EBV) is tot stand gekomen tussen 2010 en 2020 en is sinds 1 januari 2020 te vinden op www.evangelischebijbelvertaling.nl.
Naast een Bijbelvertaling bevat de Evangelische Bijbelvertaling ook inleidingen op bijbelboeken, met kruisverwijzingen, vertaal- en studienoten, opbouwende en praktische artikelen over ‘Discipelschap’ voor alle gelovigen en met een variëteit van diepgaande artikelen op ‘Onderwerp’ en met uitgebreide Woordverklaringen Hebreeuws (‹met de zgn. Strongnummers›) en met Woordverklaringen Aramees. (Bron: EBV).
EBV App
Daarmee is de Evangelische Bijbelvertaling op zich al een fijne studiehulp. Zeker omdat je deze ook (gratis!) kunt downloaden naar je telefoon en gebruiken via een handige en overzichtelijke app. De knopjes voor de voetnoten en kruisverwijzingen in de app vind ik te klein, je ‘klikt’ er (te) snel naast. Wat wel heel fijn is, is de optie eigen notities toe te voegen, tekst te markeren en boekmarkeringen te maken.
Aramese Tekst (Peshitta)
Maar wat deze bijbelvertaling echt uniek maakt is dat voor het Nieuwe Testament is uitgegaan van de Aramese tekst van het Nieuwe Testament. Voor zover ik weet is er geen enkele Bijbelvertaling in het Nederlands beschikbaar waar de Aramase tekst is gebruikt.
Het Aramees is een Semitische taal die ooit de voertaal van het Midden-Oosten was. In de Bijbel, die merendeels in het Hebreeuws (Oude Testament) en Grieks (Nieuwe Testament) is geschreven, komen Aramese gedeelten en woorden voor. (Christipedia).
De Peshitta, het Aramaese Nieuwe Testament waarvan het oudste manuscript in de 5e eeuw n. Chr. wordt gedateerd, is een vertaling die rechtstreeks op de oorspronkelijke Griekse manuscripten terug te voeren is:
“The Peshitta Old Testament was translated directly from the original Hebrew text, and the Peshitta New Testament directly from the original Greek.” (Bijbelaantekeningen).
De website van de Evangelische Bijbelvertaling vermeldt over de gemaakte keuze voor deze brontekst het volgende:
De tekst ervan is vanaf die tijd vrijwel ongewijzigd gebleven en kent dus niet de vele kleine en grote varianten zoals die in de bronnen van het Griekse Nieuwe Testament worden aangetroffen. Hoewel in het algemeen wordt aangenomen dat het Grieks de grondtaal is van het Nieuwe Testament, zijn er echter goede argumenten voor de gedachte dat de Aramese Peshitta van het Nieuwe Testament de oorspronkelijke tekst zou kunnen zijn. Voor de doorsneelezer van de Bijbel zal het weinig uitmaken of het Grieks of Aramees het uitgangspunt was. Hij zal nauwelijks enig verschil bemerken, ook al zal de vertaling op enkele plaatsen wel vragen oproepen. In de EBV wordt er aan deze verschillen weinig tot geen aandacht besteed, maar in de EBV-S worden de verschillen tussen de Griekse en Aramese tekst van het Nieuwe Testament in de noten aangegeven en zo nodig besproken. De EBV en de EBV-S hebben beide een inleidend artikel over dit onderwerp met de titel: ‘Aramees of Grieks?’ In de EBV-S(tudie) is dit artikel aanzienlijk uitgebreider.
Wat betreft het Oude Testament berust de Evangelische Bijbelvertaling (EBV) op de Hebreeuwse en Aramese grondtekst zoals die door de eeuwen heen uiterst betrouwbaar is overgeleverd en in dat opzicht loopt de vertaling in lijn met alle andere Nederlandse Bijbelvertalingen. Het Oude Testament vertegenwoordigt met ruim 23.000 verzen ongeveer 75% van heel de Bijbeltekst, terwijl het Nieuwe Testament met bijna 8000 verzen ongeveer 25% ervan vertegenwoordigt.
Oude Vertaling
Je kunt lang en breed discussieëren welke grondtekst en afgeleide vertaling ‘de beste’ is (denk aan de oeverloze discussies over de Staten Vertalng versus de Herziene Statenvertaling en nieuwere vertalingen). Er zijn zelfs kerkelijke stromingen op gebaseerd (denk aan de “KJV-only” beweging). In mijn ogen een volstrekt bizarre situatie. Vertalen blijft immers mensenwerk en de kennis neemt toe op dat gebied? Al was het maar doordat er sinds de Reformatie, toen de King James en de Statenvertaling werden gemaakt, nog zeer veel oude manuscripten zijn ontdekt.
Griekse grondteksten
Alle huidige vertalingen in ons taalgebied gaan allemaal uit van verzamelingen van griekse grondteksten. En juist toegang tot een (vertaalde) andere oude “grond”-tekstverzameling zó dicht bij de bron is een unicum en heeft in mijn ogen dan ook toegevoegde waarde.
Het zorgt af en toe wel voor opvallende vertalingen. Zo is de vertaling van Johannes 1:1 identiek aan de Vulgaat. Dat zijn dingen waar ik blij van word. De Vulgaat wordt door veel mensen gezien als een inferieure vertaling maar het is wel, net als de Peshitta, een zeer oude vertaling dicht bij de oorspronkelijke Griekse teksen.
Hiëronymus’ werk werd zo algemeen geaccepteerd en hoog aangeslagen dat vertalers tot aan de Reformatie vanuit de Vulgaat werkten waaronder ook Luther. Het duurde zo’n duizend jaar voordat geleerden opnieuw rechtstreeks uit het Griekse Nieuwe Testament een vertaling maakten in andere talen.
Bij het scrollen in de app van de Evangelische Bijbelvertaling vielen mij wel een paar verschillen op, bijvoorbeeld dat er in 1 Kor. 1:22 niet wordt gesproken over de Grieken maar Arameeërs. De voetnoot verklaart de verschillen (zie screenshot hierboven).
In 1 Kor. 1:22 staat in de griekse grondtekst “Hellen” <Strongs 1672>. De toelichting van de NET.Bible geeft aan:
1) een Griek, hetzij door nationaliteit, hetzij een inwoner van de belangrijkste land of van de Griekse eilanden of koloniën
2) in bredere zin omvat de naam alle naties, niet de Joden maakte zich de taal, gewoonten en kennis van de Grieken eigen; de primaire verwijzing is naar een verschil in religie en aanbidding
De kans lijkt mij aannemelijk dat de Aramese vertalers het naar de eigen lezers ‘toevertaald’ hebben. Maar of dat wel zo correct is, betwijfel ik. Ik zou zelf de vertaler in overweging geven dit soort, in mijn ogen, duidelijke aanpassingen in de tekst middels vergelijking met de Griekse teksten toch te corrigeren.
Daarnaast is de voetnoot hier niet juist, Hand. 7:26 noemt het woord ‘Griekse’ niet. Dat zijn echter kleine foutjes, die in volgende updates vast wel aangepast worden.
Waardevolle vertaling
Alles bij elkaar genomen vind ik persoonlijk deze Evangelische Bijbelvertaling een waardevolle vertaling, een mooie aanvulling op de mogelijkheden die we hebben om de Bijbel, in de oorspronkelijke talen, zo dicht mogelijk te benaderen.
Is dit “de beste” Bijbelvertaling die er is? Nee. Dat denk ik niet. Is het een zinvolle bijbelvertaling? Absoluut! En aangezien het ook nog eens gratis te downloaden is, en/of online te gebruiken, raad ik iedereen die serieus de Bijbel bestuderen wil deze app op zijn minst als extra bron en vergelijkingsmateriaal te gebruiken bij de studie van Gods Woord.
Meer informatie en downloads op de website van de Evangelische Bijbelvertaling: https://www.evangelischebijbelvertaling.nl/
______
Zie ook:
» Christipedia, Aramees
» Aantekeningen bij de Bijbel, Evangelische Bijbelvertaling
» Aantekeningen bij de Bijbel, Peshitta
