Is de mens is van nature gewelddadig omdat dat nu eenmaal zo in onze evolutionaire ontwikkeling ligt opgesloten? Als je de diverse deskundigen moet geloven wel. Of is de oorzaak van veel geweld te vinden in religie? Dat is de populaire opvatting die je vaak hoort.
Op de website van Maarten van Rossum werd een eerder artikel geplaatst dat in de Maarten! Stond in 2015, een interview met een expert in religie over religie en geweld, naar aanleiding van de aanslag op medewerkers van het Franse weekblad Charlie Hebdo.
De Britse religiedeskundige Karen Armstrong verklaart daarin:
– de mens ís van nature gewelddadig. Geweld zit in ons. Speciaal in mannen; die hebben veel testosteron. Mensen waren jagers van grote dieren. Daar is ons gestel op ingericht: om prooi te vangen en planten en noten te verzamelen.’
In het artikel probeert van Rossum, die weinig opheeft met religie, een bruggetje te maken naar het Oude Testament. Armstrong gaat daar niet echt op in. In haar verhaal is ze consistent en benoemt, en legt uit, waar in haar ogen het islamitische geweld feitelijk vandaan komt: niet zozeer uit de religie, volgens haar, als wel uit de menselijke natuur en uit machtsdenken waarbij religie een excuus is of als aanjager van geweld wordt misbruikt.
Dom gezwets over religie
Eigenlijk opmerkelijk deze analyse, hoe makkelijk en ook populair is het immers wel niet om religie te veroordelen als bron van alle kwaad?
– Religie is op haar slechtst als ze absolute antwoorden geeft op vragen, en op haar best als ze ons helpt om te gaan met pijn, lijden en dood. Religie helpt te dragen wat eigenlijk ondraaglijk is. Ik wil mensen ertoe aanzetten iets minder stellig te zijn in hun mening over godsdienst. Want er wordt veel dom gezwetst over religie.
Ze benoemd nog iets wat van belang is in de historie over de ontwikkeling van het moslim-fundamentalisme.
– Moslims voelen ook vernedering. Voor de kolonialisatie vormden ze een groot machtsbolwerk; dat is weg. Wat meespeelt bij hun gevoelens: de islam is een religie van succes. De profeet Mohammed was bij leven een schitterend succes.
Over dit succes van de Islam heb ik hier al eens geschreven.
Van nature gewelddadig?
Dat de verklaring van de gewelddadigheid van de mens in de ‘natuurlijke oorsprong’ (evolutie) moet worden gezocht is in mijn ogen onjuist, immers de mens werd goed geschapen maar is door de zondeval verworden.
“Alleen, zie, dit heb ik gevonden: dat God de mens oprecht gemaakt heeft, maar zij hebben vele uitvluchten gezocht.” Prediker 7:29
Calvijn schreef het volgende hierover.
We kunnen de mens in beide delen van zijn ziel – het verstand en de wil – het beste leren kennen in de benamingen waarmee de Schrift hem tekent. Christus zegt: ‘Wat uit het vlees geboren is, is vlees.’ (Johannes 3:6). Het is gemakkelijk te bewijzen dat met deze woorden de mens in zijn geheel getekend wordt. Dat maakt duidelijk dat de mens een heel ongelukkig wezen is. Want alles wat het vlees bedenkt, betekent de dood. Want het is vijandschap tegen God, omdat het zich niet onderwerpt aan Gods wet. Het kan dat ook niet. (Romeinen 8:6-7). Johannes Calvijn, Insitutie, Boek 2, 2.3.1
Dat de mens “van nature zondig is” en “tot niets goeds in staat” (vrij naar de Heidelbergse Catechismus), betekent niet dat de mens zo geschapen is! Daar staat tevens tegenover: wij zijn in Christus een nieuwe schepping 2 Korinthe 5:17; Galaten 6:15, wanneer we tot geloof komen, en Hij is een nieuw werk in ons begonnen Filippenzen 1:6.
De (evolutionistische) opvatting daargelaten geeft Karen Armstrong een heldere analyse van veel (oor)zaken van het moslimgeweld. Waarbij we moeten vaststellen dat de islamitische massa, vanuit hun religie gezien, niet gewelddadig zijn maar dat het hier om fundamentalisten gaat. Mijn eigen ervaring met ‘de gemiddelde moslim’, onder andere op de werkvloer, is eigenlijk bijna alleen maar positief. De uitzonderingen hier zijn (eveneens) de ‘fundamentalistische’ gelovigen.
Christendom en kapitalisme
Haar laatste opmerking is echter een pijnlijke, in mijn ogen, conclusie – in die zin dat het laat zien waar het christendom ernstig gefaald heeft.
– Als het kapitalisme het leidende principe is geworden onder christenen in de westerse democratieën, terwijl hun religieus leider zijn volgelingen ooit opriep alles op te geven en hun rijkdommen met de armen te delen, dan is toch alles mogelijk?
Door het kapitalisme te omarmen is het christendom in zijn algemeenheid niet meer een zoutend zout, niet meer het ‘gij geheel anders’ Efeziërs 4:20. Het kapitalisme immers is een economisch systeem dat is gebaseerd op investeringen van geld in de verwachting winst te maken.
Dat geld verdienen, winst maken, gaat veelal ten koste van andere mensen. Mensen gaan er letterlijk dood aan, door uitbuiting en erbarmellijke werkomstandigheden inclusief kinderarbeid.
Van de andere kant komt het ook niet op het georganiseerd christendom aan wat ons getuigenis is (alhoewel er vanuit dat georganiseerd christendom veel anti-getuigenis is, zoals blijkt) maar op ons persoonlijk.
