In de Rooms Katholieke edities van de Bijbel vind je tot op de dag van vandaag de Aprocriefe boeken. De Apocriefe boeken maken geen deel uit van de Tenach (Oude Testament) zoals de Joden die kennen en ook niet van de edities van de Bijbel die de protestantse en evangelicale gelovigen gebruiken.

“Met apocriefe geschriften worden religieuze teksten bedoeld die niet tot de officiële bijbelteksten (canon) gerekend worden. De meeste zijn ontstaan tussen de tweede eeuw voor en na Christus. De term werd geïntroduceerd door Hieronymus (ca. 342-420), die er de boeken mee bedoelde die wel opgenomen waren in de Griekse Septuaginta maar niet in de Hebreeuwse bijbel.” (Statenvertaling.net)

Hoe zijn de apocriefe boeken terecht gekomen in de (RK) Bijbel? Daarvoor moeten we terug in de geschiedenis, naar de Septuagint – de Griekse vertaling van de Tenach – en de Vulgaat, de Latijnse vertaling van de Bijbel.

De Septuagint

“Op dit tempelreliëf staat koning Ptolemaeus I met de rode kroon voor Horus (links) en met de witte kroon voor de Nubische goden Dedoen en Medjat (rechts)”. Afbeelding: Rijksmuseum van Oudheden, CC0-licentie.

De Septuagint is de Griekse vertaling van het Hebreeuwse Oude Testament. In eerste instantie werd een vertaling van de Tenach door de Joden niet gewenst, gewaardeerd of geaccepteerd. Echter in de tijd van Jezus werd de Septuagint al wel veel gebruikt.

• Opdracht voor de vertaling kwam van Ptolemaeus, Egyptisch koning van Griekse komaf en een van de drie generaals van Alexander de Grote, in de 3e eeuw v.C.
• De familie regeerde Egypte vanuit Alexandrië (genoemd naar Alexander de Grote).
• Eén van de bekendste regenten uit de familie was Cleopatra VII. Cleopatra het laatste lid van de Ptolemaeïsche dynastie.
• Ze overheersten een groot deel van Afrika en ook het land Israël
• De vertaling was bedoeld voor de bibliotheek van Alexandrië. Alle boeken van de wereld moesten er in van Ptolemaeus, inclusief de Hebreeuwse Tenach (OT) en andere Hebreeuwse literatuur.
• Omdat niemand buiten Israël het Hebreeuws machtig was, moest het vertaald worden naar het Grieks door, volgens de overlevering, 70 (of 72) geleerden.
• De Joden waren niet gemotiveerd hiervoor, er was geen interesse voor een vertaling. Die hadden ze immers helemaal niet nodig? Maar,.. Ptolemaeus betaalde hen er (goed) voor. Hij kende echter het verschil tussen de Schriften en traditionele of apocriefe boeken helemaal niet. Voor hem waren het allemaal “Joodse boeken”, met als gevolg dat ook de apocriefe boeken werden opgenomen in de Septuagint.
• Het duurde meer dan 100 jaar voor de Hebreeuwse tekst vertaald was.

Latere vertalers van de Bijbel gebruikten ook vaak de Septuagint als “brontekst” voor vertalingen, zie verder. Dit is niet de beste methode uiteraard, omdat je een vertaling als bron voor je eigen vertaling gebruikt en niet de originele, voorzover aanwezig, bronteksten.

De Vulgaat

De Vulgaat, de bijbelvertaling van Hiëronymus naar het Latijn, was uit het Grieks en Hebreeuws. De eerdere Latijnse vertalingen waren vanuit de Septuagint. Dit heeft er daarom mede toe geleid dat apocriefe boeken eerder waren meegenomen in de latijnse vertalingen.

“In eerste instantie wilde Hiëronymus de deuterocanonieke boeken niet opnemen. Maar Augustinus van Hippo voerde argumenten voor opname aan en paus Damasus stond erop, zodat ook deze boeken werden opgenomen. [..] Het Oude Testament in de Vulgaat was daarmee grotendeels hetzelfde als de Septuagint, de vertaling die in die tijd het meest door de Grieks sprekende christenen werd gebruikt.” (Wikipedia)

De Vulgaat, de Bijbel die eeuwenlang werd gebruikt door de kerk, is daardoor gecorrumpeerd geraakt voorzover die dat al niet was. En het werd er in de loop van de tijd niet beter op.

Door de Middeleeuwen heen vertoonde de originele goedgekeurde Vulgaat van Hiëronymus afwijkingen. Dat kwam door de fouten, die bij het ontelbare keren overschrijven van de tekst werden gemaakt, in kloosters verspreid over heel Europa. Geen enkele kopie was hetzelfde omdat schrijvers toevoegden, verwijderden, verkeerd spelden of foutief verzen ‘corrigeerden’ naar de Oude Latijnse bijbel. (Wikipedia)

Masoretische Tekst

De Masoretische Tekst (MT) is de vroeg-Middeleeuwse Hebreeuwse tekst van de joodse Bijbel (Tenach). Het omvat niet alleen de boeken van de joodse canon, maar is ook de letterlijke tekst van die boeken, inclusief vocalisatie en accentueringen ten behoeve van zowel voorlezing in het openbaar als voor persoonlijke studie. (Wikipedia).

• In de 19e eeuw waren er tekstcritici die van mening waren dat het beter was om de Septuagint te gebruiken als uitgangspunt voor vertalingen omdat deze ouder was dan de Hebreeuwse, masoretische, tekst.
  • Deze opvatting verdween grotendeels na de vondst van de Dode Zee-rollen rollen (deze bevestigden de masoretische teksten uit de 8e en 9e eeuw).
  • Ouder (Septuagint versus Masoretische tekst) is dus niet altijd beter. Dat is een aantoonbare misvatting gebleken.
• Doordat de Septuagint apocriefe boeken bevatte, die geen onderdeel van de canon zijn, verwierpen de meeste Rabbi’s in Jezus’ tijd deze als “de Schriften”.

Apocriefe boeken

Via de Septuagint, en door toedoen van Augustinus, “sloop” het gebruik van de apocriefe tekst binnen in de Rooms Katholieke Kerk. De vroege Chriselijke gemeente erkende de apocrypha niet. Dit blijkt ondermeer uit de geschriften van de Apostolische kerkvaders.

• Apocrypha = “verborgen” of “geheim”.
• door de RK Kerk, onder invloed van Augustinus, toegevoegd aan het OT
• Tijdens de Reformatie werden in de eerste bijbels de apocrypha nog meegenomen in de Bijbel maar werd wel vaak vermeld dat het ‘niet de schriften waren’.
• Vanaf de 17e eeuw werden Bijbels gedrukt zonder apocrypha.
• De apocrypha hebben wel historische waarde, zoals de Makkabeeën.

Waarom moeten we de apocriefe boeken verwerpen?

• De Joden hebben ze nooit erkend als deel van de canon! Zij zijn daarin leidend, vgl. Romeinen 3:1-2. Zij hadden de verantwoordelijkheid het Woord van God te bewaren en beschermen. Het is hun voorrecht zegt Paulus. Als zij deze boeken niet erkennen, moeten wij daar in meegaan!
• Ze werden nooit geciteerd door de Here Jezus en de Apostelen.
• De leiders van de vroege christelijke gemeenten, de “Apostolische vaders” zoals Ignatius en Polycarpus, verwierpen deze boeken.
• De literaire kwaliteit is, in vergelijking met de canonieke boeken, inferieur.
• Het onderwijs in de apocrypha is in strijd met de Schriften. De schrift spreekt zichzelf nooit tegen (daarom moeten we Schrift met Schrift vergelijken!). De apocrypha spreekt echter de Schriften tegen.
• De schrijvers van de apocrypha beschouwden hun werk niet als geïnspireerde werken maar als hun eigen werk – In Makkabeeën 15:39 schrijft de auteur dit zelfs letterlijk: “En indien ik dit wel, en gelijk het in een historie behoort, bijeen gesteld heb, dat is mijn wil geweest; maar indien ik het slecht en onvolledig heb gedaan, dat is hetgeen dat ik heb kunnen doen.”.

Waarom houdt de Rooms Katholieke Kerk vast aan de apocriefe boeken?

• Een deel van hun leer is er op gebaseerd, bijvoorbeeld:
  • De viering van de mis. Een offer “koopt je vrij uit de hel”.. 2 Makkabeeën 12:43;
  • Vagevuur, 2 Makkabeeën 12:45 (genoegdoening voor de gestorvenen);
  • Aflatenhandel**, Tobit 4:10.

Samengevat kan dus worden gesteld dat de apocriefe boeken, hoewel wellicht geschiedkundig interessant, ons als gelovigen in geestelijlke zin niets te bieden hebben, integendeel.

___
** het “kopen” van de goede daden van de heiligen omdat ze meer goede daden hadden gedaan dan dat er nodig was om behouden te worden, dus waren die “over” en konden verkocht worden via de aflaat-handel. De RKK verkoopt nog steeds aflaten.