Spreuken, ook wel ‘de Wijsheid van Salomo’ genoemd, bevat vooral principes, geen beloften. Spreuken tonen ‘oorzaak en gevolg’. Er zijn geen garanties als een ‘doe dit en dan..’. We moeten wel rekening houden met de complexiteit van het leven.
De “Wijsheid van Salomo” bevat meer dan alleen het boek Spreuken. Ook Prediker en Hooglied behoren er toe.
Spreuken wijst een weg op ‘de beste kansen in het leven’. Kijk naar Job, ondanks zijn gehoorzaamheid aan God, ging het leven toch anders. Spreuken bevat algemene aanwijzingen daarvoor.
Over het algemeen wordt aangenomen dat Salomo de schrijver en/of redacteur was van het boek.
Spreuken spreekt over een groot aantal onderwerpen die ook vandaag de dag nog steeds actueel zijn en behartenswaardig, ook voor ‘de moderne mens’.
Overzicht van het boek Spreuken
- Leven naar Wijsheid (1-9)
- Wijsheid begint met de ‘vreze des Heren’ want in Hem is Wijsheid te vinden.
- Wijsheid vereist dat we luisteren naar de woorden van voorgaande generaties, Spr. 1:8-9. We moeten leren van de geschiedenis
- Toespraken ‘aan zijn zoon’.
- Blijf weg van slecht gezelschap, zoek wijsheid. Spr. 1:10, 15-16
- Blijf weg van ‘de vreemde vrouw’, Spr. 2:16-18.
- Vrees en vertrouw de Here, Spr. 3:5-7. Vertrouw op je eigen inzichten niet.
- Kies het pad van de wijsheid, Spr. 4:10-12
- (nogmaals) de vreemde vrouw en overspel, Spr. 6:32-33.
Een weg waarvan je niet kunt terugkeren want het heeft consequenties. Overspel baart “vrucht”: kinderen uit overspel geboren, verbroken relaties, geschaad vertrouwen.
- Toespraken van ‘vrouwe Wijsheid’
- Gevaar van het negeren van Wijsheid, vgl. 1:30
- Wijsheid roept het uit naar de mensheid, Spr. 8:33-36
- Wat zul je kiezen, wijsheid of dwaasheid? Spr. 9:1-16
- God gegeven wijsheid met betrekking tot gedrag (10-29)
- Alcohol – Spr. 23:29-30. Spreuken maakt duidelijk: er komt domweg niets goeds van drank en het is het tegengestelde van wijsheid;
- Woede – Spr. 29:22. Woede en zonde gaan hand in hand.
- Kinderen – Spr. 22:6. Opvoeding is een belangrijk onderwerp in Spreuken
- Schulden – Spr. 22:7. “De rijke heerst over de armen, en de man die leent, is een knecht van de uitlener.”
- IJver versus luiheid – Spr. 21:5.
- Geven – Spr. 22:. God wil dat we genereus zijn
- Gezondheid – Spr. 16:24. Geestelijke gezondheid heeft invloed op de lichamelijke gezondheid.
- Integriteit – Spr. 19:1. Rijkdom is niet alles, integriteit is veel meer waard
- Vreugde – Spr. 17:22.
- Rechtvaardigheid – Spr. 21:2-3. Rechtvaardigheid is belangrijker dan offers
- Luiheid – Spr. 24:30-32. Als je kijkt naar de vruchten van iemand die lui is, kun je daar een belangrijke les van leren: “het levert niets op”. Het leidt tot chaos.
- Huwelijk – Spr. 18:22. “Wie een vrouw vond, heeft iets goeds gevonden en gunst van de Here verworven.”
- Armoede – Spr. 13:18. Wijsheid geeft de grootste kans op een goed leven. Dat wil niet zeggen dat mensen die in zonde leven niet in rijkdom kunnen leven. Rijkdom is (ook) vaak het gevol van anderen uitbuiten en onderdrukken (Geld is de wortel van alle kwaad, 1 Tim. 6:10). Maar armoede is, wanneer je werkt en wijs met je middelen om gaat (meestal) te voorkomen.
- Trots en nederigheid – Spr. 16:18-19. Blijf uit de buurt van trots!
- Spreken – Spr. 15:1-2.
- Waarheid en leugen – Spr. 14:25. “Een betrouwbaar getuige is een redder van levens, maar wie leugens blaast, is een en al bedrog.”
- Rijkdom en Weelde – Spr. 13:11. Wie door werken rijkdom verwerft doet niets verkeerd. Wie door oneerlijke praktijken en zonde weelde verwerft doet iets wat geen echte waarde oplevert, het ‘slinkt weg’.
- Agur’s verlangen naar wijsheid (Spr. 30:2-3). “Ik weet niets, ik heb kennis nodig van het heilige Woord”
- God is een schild – 30:5-6
- Bidt om “voldoende om te leven”, niet te rijk, niet arm.
- Waarschuwing aan de nakomende generatie met “een trotse blik”, Spr. 30:12-13. Ze hebben gebrek aan kennis en zijn er nog trots op ook.
“Er is een geslacht, dat zijn vader vervloekt en zijn moeder niet zegent, een geslacht, dat rein is in eigen ogen, maar niet van zijn vuil is gewassen; een geslacht met trotse ogen en opgetrokken wimpers; een geslacht, welks tanden zwaarden, welks gebit messen zijn, om de ellendigen te verteren, zodat er geen meer zijn in het land, en geen nooddruftigen onder de mensen.” (Spr. 30:11-14) - Agur’s viervoudige wijsheid
- 4 dingen te wonderbaar;
- 4 dingen die de aarde niet kan verdragen;
- 4 kleine dingen die wijs zijn
- 4 dingen met ‘een statige gang’
- Gedicht over de deugdzame vrouw
- Aan koning Lemuël (Salomo?), van zijn moeder.
“De profetie die zijn moeder hem leerde” - wijsheid voor een koning
- Kijk uit voor immorele vrouwen
- Kijk uit voor de bedwelmende wijn omdat het je beoordelingsvermogen aantast
- Wees een rechtvaardige rechter, geef de armen dezelfde rechten als de rijken en mensen met connecties..
- De Deugdzame Vrouw – “dit is de vrouw waar je naar moet zoeken”, Spr. 31:10-31. Alfabetisch gedicht, net als de Psalmen. Het gedeelte is niet om vrouwen te frustreren. Het is geen maatstaf, maar een doel waar je aan kunt spiegelen.
“Bedrieglijk is de bevalligheid en ijdel de schoonheid, maar een vrouw die de Here vreest, die is te prijzen.”
- Aan koning Lemuël (Salomo?), van zijn moeder.
