Grenzen stellen, als Christen, ook in het kerkelijk werk? Is grenzen stellen niet heel egoïstisch omdat je jezelf dan voorop stelt? Integendeel! Door grenzen stellen aan je inzet voor de gemeente, werkgever, de buurtvereniging ben je juist béter ‘benutbaar’, je voelt je prettiger én je houdt je taken véél langer en met plezier vol!
Grenzen stellen wordt vaak gedefineerd als “Nee zeggen en kiezen voor jezelf”. Maar door grenzen te stellen kies je vaak óók voor een ander, in negatieve (je “weigert” iets) én positieve zin. Daarover gaan deze notities vooral.
Grenzen Stellen
Waarom is het stellen van grenzen belangrijk?
Wat zijn grenzen (die je stelt)?
- Ben je iets “verloren”? Tijd, slaap, planning niet gehaald, vanwege het feit dat je geen ‘nee’ kunt zeggen?
- Heeft iemand iets gevraagd te doen, of te geven, of iemand te zijn wat je niet kunt of bent en toch doet omdat je geen ‘nee’ kunt zeggen? Dat overkomt iedereen!
Grenzen kennen en stellen
We moeten grenzen kennen en stellen! Het is belangrijk voor ons zelf én voor de mensen die we dienen. Om impact te maken, om te dienen, moeten we de zaken die niet in ons leven horen beperken of tegenhouden, er ‘nee’ tegen kunnen zeggen.
Balans is daarin belangrijk. We moeten er voor zorgen dat mensen ons niet gebruiken -of zelf anderen gebruiken!- omdat we anders onze roeping niet waar kunnen maken. Hier moeten we blijvend aan werken.
Grenzen stellen zorgt er voor dat je je taken binnen de gestelde tijd (je leven!) kunt afronden. Stel je geen grenzen dan ben je altijd aan het ‘rennen voor een ander’ en komt je eigen bediening in de knel!
We moeten onze gaven, gekregen van God, goed benutten en ons niet laten verleiden die links te laten liggen om anderen te plezieren. Dat is een verleiding (Spr 4:23 – het hart > de innerlijke persoon. Onze waarden.)
Grenzen zijn precies dat: grenzen. Ze houden zaken buiten én binnen! Door grenzen te stellen houden we een goede balans in ons leven. Het limiteert jezelf én anderen om je heen én zorgt er voor dat je vrijheid hebt.
Bescherm je hart, zet er een wacht voor. Onder andere door grenzen te stellen. Bewaak wat er ín je hart komt én wat er úit gaat.
In de ICT zeggen we ‘garbage in, garbage out’. Dat is in het bijzonder waar voor je hart, je gesteldheid in geestelijke zin. Als je afval in je leven omarmt en toelaat, géén grenzen stelt daaraan, komt er ook afval úit je hart.
Alles komt vanuit het hart. Niet gedrag, maar wat je ‘inneemt’ en geeft. Evalueer jezelf daarin. Monitor het. Verander de situatie, je hartsgesteldheid, wanneer nodig.
Stel jezelf regelmatig deze vragen:
- Is alles in orde met mijn ‘hart’?
- Ben je boos op iemand (bitterheid!)
- Heeft iemand je gekwetst vandaag, deze week? Moet je iets doen met die gevoelens?
- Heeft iemand een aan jou gedane belofte gebroken (waar je mee zit)
- Wacht je op iemand om zaken met jou op te lossen?
- Heb je “in gedachten” lange gesprekken gevoerd met mensen
- Zeg je regelmatig dingen waarvoor je eigenlijk excuses zou moeten maken?
- Zijn er verborgen zonden en gedragingen?
- Lieg je tegen mensen? Ben je niet oprecht?
Laat geen vuilnis, geen rommel, toe in je leven. Als je bovenstaande vragen (te) confronterend zijn voor je, dan heb je een probleem. Grenzen stellen begint bij jezelf, bij je eigen hart.
God stelt grenzen
God stelde zelf ook grenzen. In zes dagen werd de aarde geschapen, de 7e dag nam Hij rust. Je kunt niet altijd 24/7 door blijven rennen. God heeft niet voor niets ons zo geschapen dat we rust nódig hebben (bijvoorbeeld slaap!), we mogen en moeten het nemen op gezette tijden.
God stelde ook grenzen door regels en wetten in te stellen. De grens die Hij stelde aan Adam en Eva, de Noachitische wet, de Wet die Israël op de Sinaï kreeg: het zijn allemaal grenzen die gesteld werden “tot zo ver en niet verder”. Het zijn grenzen waarbinnen de mens veilig was. Daar buiten was het geestelijk en lichamelijk ónveilig.
Grenzen gesteld door God zijn daarmee grenzen die de mens beschermen. Grenzen ten behoeve van het wélzijn van de mens, het wélzijn van Zijn Volk.
We moeten daarom leren om ‘nee’ te zeggen! Grenzen stellen, mits vanuit de juiste motivatie, is volstrekt Bijbels! Niet alleen mág je jezelf beschermen, je móet jezelf beschermen tegen anderen en invloeden van buitenaf die niet goed voor je zijn.
Het is niet voor niets dat Paulus zegt dat we de “wapenrusting van God” hebben gekregen om onszelf te beschermen: “Neem daarom de wapens van God op om weerstand te kunnen bieden op de dag van het kwaad, om goed voorbereid stand te kunnen houden.” (Efeziërs 6:13-17)
Grensmarkeringen
Gal. 6:2-5 – draag elkanders lasten, volbreng de Wet van Christus.
Leer waarheid én genade te leren toepassen. Ieder van ons dient zijn eigen last te dragen, maar we moeten elkaar daarbij helpen. We kunnen echter niet andermans last overnemen. Daarnaast is er een onderscheid tussen de ‘dagelijkse last’ dragen en de zaken waarbij een ander kan ondersteunen.
De eigen ‘dagelijkse last’ dient iemand zélf te dragen. Die moet je niet willen overnemen voor zover je dat al zou kunnen.
Voorbeeld: als iemand (voortdurend) zijn of haar beklag doet dat hij of zij ‘zich niet happy voelt’ is dat iets waar deze persoon zélf aan zet is en zélf actie moet ondernemen. Daar moet je dus een grens stellen en niet proberen die ‘last’ van iemand over te nemen. Wel kun je natuurlijk een luisterend oor bieden en tips hoe iemand daar mee om dient te gaan (of waar hulp te vinden). Maar als iemand tekort heeft aan eten.. kun je wél iets doen door die persoon te voorzien (of uit te nodigen af en toe bij je te komen eten zodat die persoon zich niet bezwaard voelt dat ze eten of geld van je aannemen).
Dat is dus het verschil tussen ‘elkánders lasten’ dragen en ‘ieder moet zijn éigen last dragen’.
Wat zijn grenzen?
- Grenzen stellen zorgt dat er helderheid, duidelijkheid, is voor onszelf en onze omgeving;
- Grenzen stellen moet je zélf doen. Ze worden je niet gegeven of aangereikt, integendeel! De mensen om je heen kennen immmers jouw grens niet en, erger nog, er zijn mensen die -ook als ze die wel kennen- voortdurend zullen proberen die grenzen te overschrijden. Kom op voor jezelf, waak over die grenzen die je gesteld hebt;
- Grenzen stellen helpt controle (in) te stellen, te krijgen, over de liefde, het liefdewerk, dat je (moet) doen. Denk aan wat de Here Jezus doet in Openbaringen hoofdstuk 2 en 3. Hij stelt grénzen aan liefde – liefde is (soms) conditioneel. Als in dat je grenzen moet stellen en niet in alles mee moet gaan en ‘met de mantel der liefde bedekken’.
- Geen grenzen stellen en jezelf daarmee te gronde laten richten “uit liefde” voor een ander of bijvoorbeeld de Gemeente is géén liefde. Dat is, wat je wellicht niet zult denken of geloven, bewust of onbewuwst, een vorm van zelfhaat en dat is absoluut niet gezond: “niemand haat ooit zijn eigen vlees, maar hij voedt het en koestert het, zoals Christus de gemeente” (Ef. 5:29)
Waarom confronteren we mensen niet met onze grenzen?
- Bang om niet meer geliefd of populair te zijn. Dat gevoel kan je gijzelen, gevangen houden.
- Bang voor conflict, woede bij anderen. We moeten bereid zijn mensen toe te staan boos te worden op ons. Je kun niet altijd een ‘people pleaser’ zijn;
- Schuldgevoel – als je ‘nee’ zegt kun je daar een schuldgevoel over hebben of krijgen. Maar bedenk: als je een keer ‘nee’ zegt, doet het hen, over het algemeen, géén kwaad of schade. Iemand anders kan hun vraag of verzoek inwilligen. Ze kunnen het vaak ook zélf oplossen. Mits je natuurlijk wel met respect en in liefde je grenzen stelt!
Het is, uiteindelijk, belangrijker om God tevreden te stellen dan mensen!
Als Hij taken voor je heeft weggelegd, je talenten heeft gegeven daarvoor, en je wordt voortdurend in beslag genomen (of laat je in beslag nemen) door andere mensen en zaken omdat je geen ‘nee’ kunt of durft te zeggen vervul je die taak voor- en van God niet. Dan heeft de tégenstander, de satan, je in zijn macht(!).
Het Gezin en Grenzen Stellen
Grenzen stellen in het gezin is lastig. Maar bovenal grenzen stellen ten gúnste van het gezin. Voorgangers, Opzieners, Oudsten, Diakenen, Evangelisten: ze moeten grenzen stellen aan hun inzetbaarheid ten behoeve van de Gemeente. Dat is de wil van God zélf!
Grenzen stellen ten behoeve van het gezin
We kunnen een geweldige bediening hebben, een enorme impact hebben binnen de gemeente, organisaties of maatschappelijk, we kunnen mensen tot geloof brengen: als we onze relatie, familie, ons gezin, (er aan) verliezen of er in het gezin weerstand is of ontstaat tegen geloof, de kerk of God doordat we géén grenzen stellen dan hebben we álles verloren!
Als mens hebben we een onweerstaanbaar verlangen naar meer. “The Fear of Missing Out” speelt daarin een grote rol. Daardoor worden we gepusht om onze eigen limieten te negeren.
Zonder limieten zijn we “de wereld aan het redden” op onze manier maar branden volledig op, dan “red” je helemaal niemand meer.
Voorbeeld: Ik moest daarbij denken aan het klimaatmeisje Greta Tunberg en de documentaire die ik over haar zag. Ze was zó bezig om “de wereld te redden” dat je ziet dat ze zichzelf volledig aan het opbranden was, hélemaal in de vernieling dreigde te gaan. Zelfs zodanig dat ze weigerde te eten, helemaal vastliep in haar eigen wereld, enz. Gaande de documentaire kreeg ik wel steeds meer medelijden met haar maar werd ook steeds bozer op de mensen die haar, naar mijn mening, uitbuiten. De scenes op de boot, bijvoorbeeld, toen ze de oceaan overging om de VN toe te spreken, waren hartverscheurend. Ze kon haar vaste routines niet meer uitvoeren en raakte duidelijk behoorlijk in de war. Al haar grenzen waren- en werden met voeten getreden en overschreden.
God wil dat we onze limieten identificeren en daar binnen blijven, die grenzen respecteren – ook voor onszelf. Daarvoor moeten er ook marges worden gedefinieerd; wat we normaliter kúnnen doen en wat het maximaal haalbare is, is de marge.
Waarschuwingen dat we de grenzen bereiken:
- meer stress dan normaal → effecten in de thuissituatie!
- problemen met focus houden, focus vernauwt;
- relaties beginnen te lijden onder onze drang te presteren en anderen terwille te zijn
Wat dringt ons tot een manier van leven die niet vol te houden is?
- Fear of Missing Out (bang dat je iets mist, we willen alles weten en meemaken)
- Angst om achterop te raken ten opzichte van anderen
- Angst om kansen te missen
- Angst om te worden gezien als iemand die er niet toe doet, minderwaardigheidsgevoel
Er moet balans zijn tussen geestelijk werk en gezin. Geestelijk werk is nooit klaar. Je móet dus in staat zijn het (tijdelijk) terzijde te leggen. Geestelijk werk is vaak erg bevredigend en dat maakt het ‘verslavend’.
De geestelijke zorg voor je eigen gezin is echter niet alleen de meest belangrijke maar ook de moeilijkste. We moeten dus vaststellen hoeveel tijd we willen besteden aan de kerk of geestelijk werk. Zodat er tijd voor het gezin is.
Maak afspraken met je gezin: “die – en – die dagen/avonden ben ik thuis”. En hou je daar aan. Dat is (bij wijze van spreken) een contract met je gezin. Ze moeten op je kunnen rekenen.
Veel kinderen van geestelijk werkers en leiders beklagen zich vaak: “Vader is er nooit” en dat is domweg funest voor je gezin, je vrouw, je kinderen. Het kan ze van God doen afkeren!
Voorbeeld: in ons gezin hebben mijn vrouw en ik jaren geleden, toen ik nog veel gemeentelijk werk deed en we betrokken waren bij twéé bijbelkringen voor de stichting Yarah, de afspraak gemaakt dat de vrijdagavond de “vrije avond” is. Dat betekent dat er dan géén andere activiteiten zijn en ik die avond sowieso thuis en beschikbaar ben voor het gezin. Deze afspraak staat nog steeds. De vrijdagavond is ‘onze‘ avond, ook nu de kinderen inmiddels al geruime tijd op zichzelf wonen. Het is heerlijk zo’n afspraak te hebben! Er is één uitzondering: sinds ik in het combo van een baptistengemeente speel is er ééns in de maand een vrijdagavond dat ik een verplichting heb in de vorm van een repetitie. Zo’n afwijking van de gestelde grens bespreek je met elkaar. En wanneer dat niet wederzijds gedragen wordt, dan was deelname aan -in mijn geval- het combo niet mogelijk geweest!
Je partner is in je geestelijke werk de meest belangrijke en waardevolle persoon want zij is de enige die zonder enig voorbehoud volstrekt eerlijk kan en zal zijn; zonder dat je daar aan hoeft te twijfelen zal zij je de waarheid zeggen. Want zij kent jou door en door.
Wat zijn niet de rollen van geestelijk werkers?
De “noodsituaties” waar veel mensen mee aan komen bij een geestelijk leider of werker kunnen vaak écht wel tot de volgende dag wachten. En anders is er het pastoraat of een oudste die ze kunnen bellen. Een geestelijk werker of leider hoeft écht niet 24/7 “aan” te staan. Dat hou je niet vol.
Sommige predikanten houden, om zichzelf en hun gezin te beschermen tegen continue verstoring van hun privé levenssfeer, bijvoorbeeld een dagelijks ‘telefonisch spreekuur’ of ‘inloop’. Mensen kunnen bellen of langskomen tussen bepaalde tijden om zaken te bespreken of hun hart te luchten.
Dat klinkt afstandelijk en mensen mopperen wel eens dat het ‘zo zakelijk’ is. Maar bedenk: je wéét dat de predikant dan 100% beschikbaar is voor jou en andere broeders en zusters. De grens die gesteld wordt werkt twéé kanten op. Je krijgt op het moment dat je belt de volle aandacht. Als geestelijk werker weet je dan ook precies waar je aan toe bent en bovenal je gezin weet waar ze aan toe zijn.
Vastgesteld is dat je ongeveer 80% van je tijd je 100% inzet kunt geven. Ga daar niet overheen. Want dan eindig je met 80% (of minder) inzet in 100% van je tijd en brand je in relatief korte tijd volledig op.
Als het gezin zich verwaarloost voelt, heb je een probleem. Je rol als geestelijk leider van het gezin is het allerbelangrijkste. Zonder dat je die rol goed uitvoert kun je ook de gemeente niet leiden.
1 Tim 3:2-12 —“Een opziener nu moet onberispelijk zijn, de man van één vrouw [..] Hij moet goed leiding geven aan zijn eigen huis [..] Want als iemand niet weet hoe hij leiding moet geven aan zijn eigen huis, hoe zal hij voor de gemeente van God zorg dragen? [..] diakenen moeten mannen van één vrouw zijn, die goed leiding geven aan hun kinderen en aan hun eigen huis.”
Grenzen stellen in de kerk of geestelijke organisaties
Wat moeten we vaststellen als het gaat om balans en grenzen stellen? Daarvoor kunnen we kijken naar Nehemia.
- Economie was zeer slecht, iedereen zuchtte onder enorme schulden;
- Hij nam hun schulden over maar het proces startte gewoon opnieuw! De rijken ondermijnden met het (wederom) uitlenen van geld het proces van de herbouw van de muur van Jeruzalem – Nehemia houdt hen de Wet voor: geld uitlenen tegen rente was verboden(!) en hij dwingt hen af dat ze daarmee ophouden;
- Hij deed wat hij anderen vróeg te doen (een echte ‘meewerkende leider’, goed voorbeeld gevend, de ‘kudde voorgaan’ als herder, de mensen vrijkopen, hij belastte hen niet, enz.).
- Hij gedroeg zich niet als een gouverneur (die op een afstandje mensen aanstuurt) maar werkte zelf mee aan de bouw van de muur als handwerker én verstrekte voedsel aan anderen, wat hij uit eigen zak betaalde!
Dit zorgt er voor dat hij kon opstaan tegenover de ‘nobelen’ die het volk met leningen gebonden hield. Nehemia had morele autoriteit door zijn eigen daden en inzicht. Wat we zeggen en wat we doen is bepalend voor ons gezag. Dat moet met elkaar overéén stemmen!
Morele Autoriteit
- wat voor persoon wil ik worden;
- wat voor karakter laat ik zien? Eerlijk en oprecht of onbetrouwbare leugenaar?
- Wat is er te zien als ik onder druk wordt gezet?
Van geestelijk leiders wordt méér verwacht dan van ‘gewone’ mensen! Als credo en daden niet met elkaar overeenstemmen zal iedereen wat je doet of zegt bestempelen als hypocrisie.
Daarom worden sléchte leiders die wél als oprecht worden gezien wél gevolgd door mensen (denk aan populisten!). Het maakt niet uit hoe slecht, bijvoorbeeld bestuurlijk of moreel, een leider is, zolang mensen denken of geloven dat een leider oprecht is, volgen ze deze leider!
“Elke keer als je een moreel principe breekt, zorg je voor een scheur in het fundament van je integriteit [..] karakter wordt niet gevormd in een crisis, dan komt het aan het licht! Alles wat je in het verleden hebt gedaan en de dingen die je hebt nagelaten komt aan de oppervlakte als je onder druk komt te staan” – John Maxwell.
Je ben zelf verantwoordelijk voor de keuzes die je maakt – geef de omstandigheden of je omgeving niet de schuld. Omstandigheden kun je namelijk niet veranderen, je eigen keuzes en gedrag wel! Je kunt en mág daarom je keuzes en wat er ‘naar buiten komt’ niet op de omstandigheden of anderen afschuiven.
Maak besluiten vooraf of informeer je goed, stel je grenzen, je marges, .. zoniet dan maak je foute keuzes. Daarom oefenen atleten en militairen hun vaardigheden! Zodat ze klaar zijn voor het moment dat ze moeten presteren. Als leider en geestelijk werker moet je dat ook doen. Wees voorbereid.
Bitterheid, boosheid en vergeving
Veel geestelijke leiders zijn in hun leven beschadigd geraakt. Met als gevolg dat er soms veel boosheid en frustratie is. Hoe moeilijk ook, bitterheid en boosheid, ook al is het in je eigen ogen nog zo terecht omdat je gekwetst bent, hoort niet thuis in geestelijk werk.
Dat kan heel ver gaan. Zo weet ik van een voorganger die zelfs op zijn sterfbed(!) nog steeds bezig was met mensen die hem ernstig, echt héél ernstig, beschadigd hadden.
Reken daar mee af vóór je verder gaat in de bediening. Wij zijn vergeven. En moeten daarom ook door het moeilijke proces heen gaan om anderen te vergeven.
Als je bitterheid en boosheid in je leven hebt, heb je géén morele autoriteit.
Geldzaken
Wees betrouwbaar met geld. Absoluut betrouwbaar en transparant. Als je mensen wilt leiden die genereus zijn en jou giften geven, wees dan zelf ook genereus. Kijk naar Nehemia, hij nam géén geld of goederen. Hij hief geen belastingen. Hij was authentiek.
Als je in geldzaken niet betrouwbaar bent zullen mensen je nooit als morele autoriteit accepteren. Het maakt niet uit hoe je levenswandel dan verder is, je hebt de zaak op voorhand verloren als je financieel onbetrouwbaar bent.
Stel hier dan ook heldere grenzen en leef daar naar. Weest (ook) in geldzaken een lichtend, transparant, voorbeeld.
Grenzen stellen aan entertainment en sociale media
Tot slot: entertainment en sociale media. Grenzen stellen aan gebruik van sociale media is héél gezond. Je mobiele telefoon met allerlei apps waardoor je bereikbaar bent, zoals WhatsApp, staat altijd “aan”. Als mens kun je dat niet. Zet je geluid gewoon uit. Of bepaalde app-groepen op stil.
Facebook, Instagram, TikTok en Twitter zijn er morgen ook nog wel… Ook hier speelt de “Fear of Missing Out” een enorm grote rol. Daar zijn de “Sociale” netwerken volledig op gericht, om op juist dát gevoel in te spelen. Zodat je toch maar zovéél mogelijk tijd doorbrengt op hun netwerk (en zij geld aan je kunnen verdienen). En ja, ik zeg dat óók tegen mijzelf…
Die televisie? Die kunnen we ook best wel eens uit zetten en een keer een goed boek pakken (wat dacht je van de Bijbel!?).
We bepalen zelf hoe ons leven wordt ingericht. Grenzen stellen is werkelijk van levensbelang. Zonder grenzen in ons leven, op welk gebied dan ook, vliegen we uit de bocht en worden we gesloopt door al het rumoer om ons heen, door alle afleiding en indrukken, en door alles en iedereen die “iets van je wil”..
Je tijd is van jou. Van niemand anders. Het is door God aan je gegeven. Benut het goed, zoals Hij het wil en geschapen heeft.
____
Naar een lezingenserie van Dr. Drew Brown, Pastor of Discipleship at Crossroads Community Church, Schererville, Indiana