De Apostolische geloofsbelijdenis, zoals deze in gebruik is in de protestantse kerken, zegt dat Jezus de Eniggeboren Zoon van God is.
Uit een artikel in Christianity Today blijkt dat veel Amerikanen, ook Christenen, dat niet meer zouden geloven. In het artikel wordt met name Evangelische gelovigen aangewreven dat ze “Arianisten” zijn omdat in hun “moderne vertalingen” de uitdrukking Eniggeboren Zoon niet meer voorkomt.
Mensen Arianisme aanwrijven betekent dat je ze ‘ketters’ noemt. Met andere woorden: geen echte, goede, christenen (in jouw ogen) maar mensen die dwalen.
In het arianisme wordt het dogma van de drie-eenheid niet geaccepteerd. Zowel Jezus als de Heilige Geest worden gezien als scheppingen van God, die ondergeschikt zijn. Jezus is hierbij alleen ondergeschikt aan God, terwijl de Heilige Geest ondergeschikt is aan zowel Jezus als God. In eenvoudige woorden kan het verschil tussen orthodoxie (de oosters-orthodoxe kerken, rooms-katholieke kerk en (de meeste) protestantse kerken) en arianisme als volgt worden samengevat: de orthodoxie stelt dat Jezus God en mens is, het arianisme spreekt over godgelijkend. – Wikipedia
Drie-eenheid
De Drie-eenheid is een gecompliceerde opvatting. Het komt niet letterlijk in de Bijbel voor maar is een conclusie. Het is een dogma geworden opgenomen in de geloofsbelijdenis opesteld op het eerste concilie van Nicea.
De Arianisten geloven dat Jezus én de Heilige Geest een schepping van God zijn. Daarom werd expliciet in de geloofsbelijdenis hierover iets opgenomen.
Eniggeboren Zoon
Met kerst herdenken we de geboorte van Christus Jezus, de Zoon van God. In de Apostolische Geloofsbelijdenis lezen we over Hem:
En in Jezus Christus, Zijn eniggeboren Zoon, onzen Heere;
die ontvangen is van den Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria
Het woordje ‘eniggeboren’ zie je in sommige (Engelse) vertalingen terug (‘begotten’ = verwekt) van Johannes 3:16. Net als in de HSV en de NBG51 vertaling:
Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder, die in Hem gelooft, niet verloren ga, maar eeuwig leven hebbe. (NBG51)
In de NBV21 lezen we, net als veel andere modernere vertalingen:
Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.
De theoloog Karl Barth schreef over de Eniggeboren Zoon onder andere het volgende:
Het Grieks heeft monogenès, dat strikt genomen niet ‘eniggeboren’ betekent maar ‘enig in zijn soort’, zowel in de zin van ‘enig qua afstamming’ als ‘enig in zijn manier van handelen.’ Een vertaling als ‘uniek’ ligt dan voor de hand. ‘Enige zoon’ is niet fout, maar te weinig. Het reduceert monogenès tot louter een telwoord, terwijl de bedoeling is extra nadruk te leggen op het speciale, het bijzondere van deze zoon. In de oude Griekse vertaling van het ‘Oude Testament’ is Israël Gods monogenès, vooral in de Psalmen (22:21, 25:16, 35:29); zowel het bijzondere van dit zoonschap als unieke karakter ervan klinken daarin mee. Monogenès is daar min of meer synoniem met ‘geliefd.’
De verklaring van Karl Barth vinden we ook terug in veel andere verklaringen en bijbelstudiewebsites zoals onder andere Got Questions.
Het lijkt een kleinigheidje. Eniggeboren of Enige Zoon van God. Wat maakt het uit? Toch heeft dit kleinigheidje er toe geleid dat in onze bijbelvertalingen dit woord is ingeslopen. De tekst is hier vertaald richting de geloofsbelijdenis (dat is helaas vaker gedaan vroeger). Het gebruik van de term ‘eniggeboren’ is niet alleen taaltechnisch onjuist het heeft, erger nog, tot nog méér dwaling geleid.
Valse leraren hebben zich namelijk aan deze zin, dit woordje, vastgeklampt om te proberen te bewijzen dat Jezus Christus niet God is; dat Jezus in wezen niet gelijk is aan God. Ze zien het woord eniggeboren (of, in het Engels “verwekt”) en zeggen dat Jezus een geschapen wezen is omdat alleen iemand die een begin had in de tijd “verwekt” kan worden.
De énige Zoon
Dat orthodoxe kringen desondanks vast blijven houden aan het ‘eniggeboren’ is jammer want het zorg alleen maar voor verwarring. De neerbuigende houding jegens modernere bijbelvertalingen en, met name, Evangelische gelovigen is ook volstrekt onterecht. De NBV21 heeft hier de tekst correct weergegeven, net als veel andere modernere vertalingen.
Jezus is de énige, de Unieke. Dé Zoon van God. Sterker nog: Hij is God Zelf, God die zich openbaarde in Vader, Zoon en Heilige Geest is één. Géén drie (personen) en Hij kwam in de mens Jezus naar ons toe. Een enorm mysterie en dat moeten we niet willen vangen, naar mijn idee, in een dogma. De erfenis van het denken van de 4e eeuw, in de strijd tegen Arius, moeten we daarom ook loslaten omdat het alleen maar tot meer onduidelijkheid leidt.
⇒ Meer over de drieeenheid (PDF)