Poetin en de Russisch-Orthodoxe Kerk

Poetin en de Russisch-Orthodoxe Kerk zijn al jaren “vier handen op één buik” en de strijd om Oekraïne heeft dan ook een “kerkelijk” aspect. Tot mijn grote verbazing en verdriet laat de kerk in Rusland zich meeslepen in een politiek conflict. Is hier zelfs mede verantwoordelijk voor. Hoe kon dat zo gebeuren?

Poetin en de Russisch-Orthodoxe Kerk foto ©Kremlin.ru CC4_0 licentie
Vladimir Poetin en Patriarch Kirill. Foto ©www.kremlin.ru (CC4_0 licentie).

De onafhankelijkheid van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk van de Russisch-Orthodoxe Kerk is een storm van controverse sinds 2018. En in The Pillar leggen JD Flynn en Ed Condon uit dat de Oekraïense katholieke en orthodoxe leiders de Russisch-orthodoxe kerk beschuldigen van medeplichtigheid aan Poetins militaire houding tegenover de Oekraïne en zijn mensen.” (Christianity Today via Google Translate).

In Oekraïne spelen, naast de Oekraïns-Orthodoxe kerk, ook Evangelische Christenen een belangrijke politieke- en bestuurlijke rol.

Evangelische Christenen zijn in de ogen van de Russisch-Orthodoxe Kerk altijd al “vijanden” geweest, al is er hier en daar op lokaal niveau wel degelijk wederzijds respect.

Sovjet-Unie

Hoewel de Russisch-Orthodoxe Kerk in de tijd van de Sovejt-Unie met regelmaat zwaar vervolgd werd, waren er ook perioden van relatieve vrijheid voor hen. Reden voor het wantrouwen van Lenin, en de vervolgingen, was omdat de Russisch-Orthodoxe Kerk traditioneel met het Tsaristische bewind goede banden onderhield.

Evangelicalen en Baptisten
De weerstand van de Russisch-Orthodoxe Kerk tegen Evangelische en Baptistische gelovigen begon al ruim voor het communisme:

In 1893 werd een wet uitgevaardigd die bepaalde dat onder andere bijeenkomsten van stundisten** waren verboden, dat hun kinderen door orthodoxe familieleden of lokale geestelijken opgevoed dienden te worden en dat een verkondiger van deze ketterse leer gevangenisstraf kon krijgen of zelfs verbannen kon worden naar Siberië. De vervolging was een feit.” (RD)

Onder Lenin hadden de Baptisten, in tegenstelling tot de Russisch-Orthodoxe Kerk (vanwege hun banden met de Tsaar), in eerste instantie redelijke vrijheden. Maar onder Stalin veranderde dat ook voor de Baptisten.

Vanaf de jaren ‘90 was er officieel godsdienstvrijheid in Rusland. Maar de situatie is de laatste decennia weer verslechterd:

Baptisten worden in een kwaad daglicht gesteld, omdat zij de immorele westerse waarden het land zouden hebben binnengebracht en op deze manier de Russische identiteit schade zouden hebben berokkend.” (RD)

Zo’n 2 procent van de bevolking behoort tot een christelijke gemeenschap buiten de orthodoxe kerk. De activiteiten van deze gemeenschappen worden nauwlettend in de gaten gehouden door de veiligheidsdiensten en politie. In de afgelopen jaren ontwikkelde de regering striktere wetgeving in het kader van religieuze activiteiten. (Open Doors)

Kerkgebouwen van de baptisten en evangelicalen zijn opgeblazen, in brand gestoken en de politie verstoort diensten. De Russisch-Orthodoxe kerk zit evangelische gelovigen regelmatig flink dwars.

Poetin en de Russisch-Orthodoxe Kerk

Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie maakt de Russisch-Orthodoxe Kerk een opleving door; kerkgebouwen worden gerestaureerd en met financiële steun van welvarende zakenmensen worden nieuwe kerken gebouwd. [..] Omdat de invloed van de Orthodoxe Kerk in overheidsinstellingen soms zeer groot is, kan men op die manier bijvoorbeeld voorkomen dat een baptist docent wordt aan een universiteit.” (RD).

President Vladimir Poetin zet religie in als wapen. En hij weet zich gesteund door de Russisch-Orthodoxe Kerk. Vooral door Patriarch Kirill. Kirill heeft er een “heilige oorlog” van gemaakt.

If we see [Ukraine] as a threat, we have the right to use force to ensure the threat is eradicated,” Russian Orthodox Patriarch Kirill recently preached to his church’s 90 million faithful followers. “We have entered into a conflict which has not only physical but also metaphysical significance. We are talking about human salvation, something much more important than politics.” (Daily Beast)

Het legt hem en de kerk geen windeieren. Ze hebben er onder andere eigen privé treinen, kogelvrije auto’s, een privé vliegtuig (“in bruikleen”) en luxe jacht aan overgehouden (Quora). De Russische-Orthodoxe leider(s) baden in weelde en luxe. Is dat “de arbeider die zijn loon waard is” (1 Timoteüs 5:18) of zien we hier de kerk, onder invloed van rijke olicharchen, corrumperen?

De Trouw citeert een voormalig medewerker van Kirill:

Wie goed had geluisterd naar Poetin en de kerk, had dit kunnen zien aankomen, zegt de Russisch-orthodoxe geestelijke Cyril Hovorun, hoogleraar ecclesiologie en oecumene aan het University College Stockholm. Hij is geboren in Oekraïne, werkte als hoge geestelijke in de kerk en was adviseur van Kirill. “Binnen de muren van de kerk zag ik hoe een religieus, nationalistisch narratief werd samengesteld.”

De onafhankelijkheid van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk stoort Kirill enorm. Zoals eerder al eens gemeld hebben daarnaast ook nog eens Evangelische gelovigen in Oekraïne een belangrijke bestuurlijke invloed. Evangelische christenen in Oekraïne zijn ook sterk anti-Russisch.

Vanaf de derde regeerperiode van Poetin, die in 2012 begon, is het Kremlin met de kerk het verhaal van de ‘Holy Rus’, het Heilige Rusland, en ‘Russkii mir’, de Russische wereld, gaan verspreiden, vertelt Hovorun. “Die concepten onderbouwen de expansiedrift van Rusland, en geven het Kremlin een vocabulaire om mensen trots te maken op hun land. Hoe dat werkt was goed te zien in een geënsceneerd moment, waarop Poetin een jongetje vroeg: “Waar denk je dat Rusland ophoudt?” Hij zei zelf het antwoord voor: “Rusland eindigt nergens. Het was de kerkleiding die de ideologie voor Poetin heeft uitgedacht en opgeschreven, zegt Hovorun.” (Trouw)

Religie als wapen
Poetin zet religie in als wapen. De Russisch-Orthodoxe Kerk zet Poetin in als wapen. Ze hebben een gedeelde “nationalistische droom”.

Poetin en de zijnen vinden dat Russisch-orthodoxe gelovigen in Oekraïne gered moeten worden, sinds een deel van de kerk in Oekraïne een paar jaar geleden van hen losbrak. [..]

Dit zijn valse voorwendselen. In de Donbas was het juist andersom: de rechten van ándere gelovigen dan de Russisch-orthodoxen werden geschonden. [..]

Poetin wordt niet alleen in eigen land gezien als verdediger van het christendom, zegt Stoeckl. “Ook alt-rechts in Europa en conservatieve christenen in de Verenigde Staten zien hem zo. Laatstgenoemden waren thuis de cultuurstrijd aan het verliezen, hebben geen idee wat Europa is, en zijn dat, net als Poetin, ook als een liberale hegemonie gaan zien die tegengehouden moest worden.” (Trouw)

Conservatieve, Evangelische, christenen die zich achter Trump schaarden (en nog steeds scharen) zie ik op Sociale Media ook regelmatig Poetin prijzen en de Russische propaganda nabazelen. En inderdaad, ook de ‘alt-rechts’ –vooral op Twitter en Facebook– roeren zich vaak luidruchtig in de discussies over de inval in Oekraïne.

Dé reden dat Trump de Evangelicals op zijn hand kreeg was dat hij hen macht beloofde. Daarnaast wist hij heel slim het “pro-life” debat zijn kant op te trekken. Veel christenen zijn daarnaast in goede doen en gericht op geld, helaas. Dus ook hen wist hij met zijn belastingverlaging voor de welgestelden te paaien.

Trump wist, net als Poetin, de religieuze mensenmassa als wapen in te zetten – door ze te verleiden en misleiden. Met propaganda en leugens. Maar men wílde ook misleid worden. En is in grote aantallen nog steeds niet bereid te erkennen dat ze misleid zijn.

De kerk en de overheid?

Wat heeft de Gemeente van Christus, de kerk, van doen met machtspolitiek, politieke leiders als Poetin en Trump, “alt-rechts”, nationalisme of zelfs neo-fascisme? Wat hebben we van doen als gelovigen met nepnieuws-verspreiders als een Theirry Baudet die, naar het zich laat aanzien, niet anders is dan de leider van een 5e colonne voor Rusland?

Door de hele geschiedenis heen hebben we kunnen zien dat als de kerk en politiek met elkaar in één bed liggen daar hele “lelijke kinderen” van komen. En als we het over het alt-rechtse nepnieuws hebben.. denk eens aan de pogroms? Die ontstonden méde door ophitserij vanuit de kerk én door nepnieuws! Nationalisme? Neo-fascisme? Wat te denken van de Holocaust?

Als je geroepen wordt de overheid te dienen, in een (publieke) functie of als dat je werk is: niets mis mee. Maar het gaat helemaal fout, zoals we nu ook weer zien, als machtspolitiek een rol gaat spelen. In de serie artikelen over de kerkgeschiedenis komt dit overduidelijk naar voren.

We moeten de overheid gehoorzamen (Romeinen 13:1-7) maar God méér dan de mens (Hand. 19:19-20)! De Bijbel staat vol met prakrijkvoorbeelden hiervan. Denk bijvoorbeeld alleen al eens aan Daniël.

Dan zal men zeggen “Wat moeten wij met deze mensen beginnen?” (Hand. 4:15-16) en ons niet langer inpakken en voor het karretje spannen..

___

** de naam “stundisten” werd gegeven aan Evangelische en Baptistische gelovigen naar de “Bibelstunden” (bijbelstudies) die ze hielden.

Print Friendly, PDF & Email