Maria: Maagd of Meisje?

Wat kon de lezers van Bible Review, een Amerikaans blad, eind jaren ’80 zo van streek hebben gemaakt dat ze de redactie overspoelden met meer brieven dan ooit tevoren? Een kleine bloemlezing uit de reacties laat zien dat de lezers furieus waren op de redactie.

– Dat is een vervloekte ketterij, en ik zal bidden dat jullie verloren zielen gered zullen worden door de waarheid. Ik zeg mijn abonnement op en geef mijn geld onmiddellijk terug.
– God, heb genade met u voor wat u doet met Zijn woord.
– Als ik toevallig mijn abonnement heb verlengd, annuleer het dan.

Wat was er gebeurd? Er was een artikel in het blad verschenen, in oktober 1988, waarin de schrijver betoogde dat Maria geen ‘maagd’ was, zoals o.a. Lukas 1:27 zegt, maar dat de tekst in het Nieuwe Testament een onjuiste “weergave” was om beweerdelijk Jesaja 7:14 in vervulling te doen gaan.

kerst maria jozef maagd meisje herders stal kribbe jezus

In Jesaja lezen we, in de NBV vertaling: “de jonge vrouw zal zwanger worden”. In de HSV lezen we:

“Zie, de maagd zal zwanger worden. Zij zal een Zoon baren en Hem de naam Immanuel geven.”

De NBG vertaalde hier “de jonkvrouw” in Jesaja 7.

Storm van kritiek

Toen de NBV-vertaling in 2004 uit kwam was er op deze vertaling kritiek, véél kritiek. Onder andere vanwege dit gedeelte én het feit dat de vertalers in Lukas 1:27 de grondtekst fout hebben vertaald (en ook in latere revisies dit nog steeds doen):

Meisje of Maagd? Vertaling NBV van Lukas

De weergave in elke zichzelf respecterende Bijbelvertaling is namelijk ‘maagd’, en niet ‘meisje’:

Meisje of maagd NETBible Luke 1 27

Er staat in het grieks “parthenos“*). Dat betekent simpelweg: maagd. Dat kún je als ‘jonge vrouw’ weergeven maar dat is niet per definitie juist want

a) niet elke jonge vrouw is een maagd (..) en
b) ook een oudere vrouw kan maagd zijn.

Door de NBV-vertalers is hier overduidelijk onjuist vertaald. Helemaal als je de aanhaling van de profetie van Jesaja in Matteüs 1:23 er naast legt, ook in de NBV, waar wél voor ‘maagd’ is gekozen voor hetzelfde woord in het Grieks. Dat is dus ook nog eens zeer inconsistent. Daarnaast, het is ook nog een strijdig met de weergave van Jesaja 7 in dezelfde vertaling.

Verwarrend! Maagd of Meisje?

Was Maria nu een ‘maagd’ of gewoon ‘een jong meisje’ die per ongeluk ongehuwd zwanger was geworden, zoals haar verloofde Jozef ook dacht? Immers, daarom wou hij haar ook verlaten?

Als eerste moeten we terug gaan naar Jesaja. Wat staat daar nou eigenlijk écht? In  de Hebreeuwse grondtekst staat er ‘meisje’. Hoe kan het dan dat Matteüs ‘maagd’ schrijft als hij dit gedeelte citeert uit Jesaja en ook Lukas spreekt over ‘de maagd’ (en dit ook in de grondtekst zo staat vermeld, zie eerder)?

bijbel open bijbelstudieDe commentators van de NET.Bible schrijven hier over:

Omdat dit vers uit Jesaja in Matt 1:23 wordt aangehaald in verband met de geboorte van Jezus, wordt de Jesaja-passage sinds de vroegste christelijke tijden beschouwd als een profetie over de maagdelijke geboorte van Christus.

Er is veel discussie geweest over de beste manier om deze Hebreeuwse term te vertalen, hoewel uiteindelijk iemands kijk op de leer van de maagdelijke geboorte van Christus onaangetast blijft.

Hoewel het Hebreeuwse woord dat hier wordt gebruikt (עַלְמָה, ’almah) soms kan verwijzen naar een vrouw die maagd is (Gen 24:43), heeft het deze betekenis niet inherent. Het woord is eenvoudig de vrouwelijke vorm van het corresponderende mannelijke zelfstandig naamwoord עֶלֶם (’elem,” jonge man “; vgl. 1 Sam 17:56; 20:22).

De Aramese en Ugaritische verwante termen worden beide gebruikt voor vrouwen die geen maagd zijn. Het woord lijkt betrekking te hebben op leeftijd, niet op seksuele ervaring, en zou normaal gesproken worden vertaald met “jonge vrouw”. De LXX-vertaler (s) die later het boek Jesaja in het Grieks vertaalde ergens tussen de tweede en eerste eeuw v.Chr., vertaalde de Hebreeuwse term echter met het meer specifieke Griekse woord παρθένος (parqenos), wat betekent ‘maagd’. Dit is de Griekse term die ook voorkomt in het citaat van Jes 7:14 in Matt 1:23.

Daarom, ongeacht de betekenis van de term in de OT-context, geeft Mattheüs gebruik van de Griekse term παρθένος in het NT duidelijk aan dat vanuit zijn perspectief een maagdelijke geboorte heeft plaatsgevonden.

Matteüs heeft dus geciteerd uit de toenmalige algemeen in gebruik zijnde Septuagint! Hij heeft daarmee dus correct geciteerd.

Als tweede de vraag: waarom hebben de vertalers van de Septuagint gekozen voor het Griekse woord voor maagd (parthenos) en niet voor meisje? Het woord dat ze hier vertalen als ‘maagd’ is immers ‘almah’, dat ‘jonge vrouw’ betekent. Toch kozen ze voor de septuagint expliciet voor ‘maagd’.

Er zijn diverse redenen te noemen. De belangrijkste is de context. De Joodse schriftgeleerden (rabbijnen) de de vertaling maakten hebben dit doelbewust zo vertaald. Al ruim vóór de geboorte van Jezus. Zij hadden hier dus geen vooropgezet doel mee. Sterker nog, als ze dit geweten zouden hebben zouden ze vast een andere vertaling hebben gekozen!

Zij begrepen uit de context duidelijk dat hier niet over zó maar een jong meisje gesproken werd, laat staan dat het een meisje zou zijn die een buitenechtelijk kind zou krijgen – integendeel, het zou hier moeten gaan om een bijzonder meisje maar meer nog een bijzondere Zoon.

In de Tenach, het Oude Testament verwijst almah zeven keer naar een ‘jonge, huwbare vrouw’ (Genesis 24:43; Exodus 2:8; Jesaja 7:14; Psalm 68:26; Spreuken 30:19; Hooglied 1:3; 6:8). Uit al deze Schriftgedeelten kan uit de context opgemaakt worden dat met almah een jonge vrouw bedoeld wordt die niet getrouwd is en van huwbare leeftijd is.

Hoewel almah niet per se maagd betekent, wordt het in de Schrift nooit gebruikt om een ‘jonge, getrouwde vrouw’ mee aan te duiden. Het is belangrijk te onthouden dat in de Bijbel een jonge joodse vrouw van huwbare leeftijd verondersteld werd kuis te zijn.

Almah betekent dan wel niet duidelijk en ondubbelzinnig ‘maagd’, desondanks wijst het gebruik ervan in bovengenoemde Schriftplaatsen op ‘jonge, huwbare vrouw van onbesproken gedrag’, hetgeen maagdelijkheid impliceert.

[..]

In de tekst zelf vinden we geen enkele aanwijzing dat de vrouw geen maagd is, dat het kind is verwekt via seksuele gemeenschap. En dat is zeer opmerkelijk.

Er ontbreekt wat in dit tekstgedeelte. Wat namelijk opvalt aan deze tekst, is wat er niet staat, waar niet aan gerefereerd wordt.

Het Hebreeuws [Het Oude Testamen] heeft de gewoonte om de vader en de seksuele betrekkingen te vermelden bij de conceptie en geboorte van een kind (Genesis 4:1,17; 16:3-5; 19:33,35; 21:2, 25:21; 29:23; 30:4-5,16-17; 38:2-3,18,24-25; Exodus 2:1-2; Ruth 4:13; 1 Samuel 1:19-20; 2 Samuel 11:4-5; 1). In Jesaja 7:14 ontbreekt echter ten enenmale een verwijzing naar de vader. Dat onderstreept nog eens de bewering dat er hier sprake is van een maagd die een kind baart. (bron)

Waarom heeft de NBV er zo’n inconsistent rommeltje van gemaakt? Ik heb het niet kunnen achterhalen. Er is veel suggestieve kwaadsprekerij over geweest maar laten we daar toch alstublieft niet aan meedoen. Ik ga er maar van uit dat ze naar eer en geweten vertaald hebben.

Niet uit de wil van een mens

Het is duidelijk dat de Oud Testamentische profetie moet worden opgevat als dat het huwbare, jonge, meisje dat een kind krijgt maagd was. Dat is de context, dat was het gebruik, dat is hoe de rabbijnen die de Septuagint (Griekse vertaling) maakten het begrepen. Dat is ook hoe het Nieuwe Testament het weergeeft. In dit opzicht is er dus totaal geen inconsistentie. Het valt ook binnen het gehele Bijbelse kader dat de Here Jezus geboren was uit God. En niet uit de wil van een mens (Jozef).

Voor de geboorte van de Zoon van God was een niet natuurlijke geboorte noodzaak. Dat de lezers van het Amerikaanse blad furieus waren, was dus niet voor niets. Dat mensen boos zijn op de vertalers van de NBV is ook begrijpelijk.

Ieder die uit God geboren is, doet de zonde niet” zegt 1 Johannes 3:9. Jezus was de éérste mens die uit God geboren was. En iedereen die dóór Hem wedergeboren wordt is dóór Hem ook uit God geboren. En is daarmee een kind van God geworden.

Reden om Kerst te vieren

Het Kind dat in de kribbe geboren is uit een maagd was het begin van de verzoening van de mens met God. Die verzoening werd volbracht aan het Kruis op Golgotha. Dát mogen we herdenken met Kerst.En dat is voor mij dan ook alle reden om Kerst te vieren!

____
*) Nb. ik moet mij voor de grondtekst verlaten op de weergave zoals die gegeven en vertaald wordt via onder andere NET.Bible en de Strongs aangezien ik zelf geen Grieks of Hebreeuws kan lezen/schrijven.