Karel de Grote was een keizer in de middeleeuwen die van 768 tot 814 een groot deel van West-Europa regeerde. In de kerkelijke historie heeft hij een belangrijke rol gespeeld, vooral ten behoeve van de Rooms Katholieke Kerk.

In 771 werd Karel de Grote koning van de Franken, een Germaanse stam in het huidige België, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en West-Duitsland. Hij begon aan een missie om alle Germaanse volkeren (vaak met geweld) te verenigen in één koninkrijk en zijn onderdanen te bekeren tot het christendom.

Als ervaren militair strateeg bracht hij een groot deel van zijn regeerperiode door met oorlogvoering om zijn doelen te bereiken.

“Onze taak [als seculiere heerser] is uiterlijk, met Gods hulp, om met onze armen de heilige Kerk van Christus te verdedigen tegen aanvallen door de heidenen van welke kant dan ook en tegen verwoesting door de ongelovigen.” – Karel de Grote

Karel de Grote zijn grootste triomf was met Kerstmis 800, toen paus Leo III hem tot ‘keizer van de Romeinen’ kroonde.

Stad van God

Karel was een groot liefhebber van Augustinus, zeer ingenomen met zijn idee van de Stad van God. Hij geloofde dat kerk en staat als krachten moesten worden verenigd in de eenwording van de samenleving.

Karel de Grote beschouwde zichzelf als ‘de verdediger van de kerk’. Binnen zijn koninkrijk had hij dan ook veel meer invloed in kerkelijke aangelegenheden dan de paus.

Hij benoemde en zette bisschoppen af, leidde een herziening van de tekst van de Bijbel, voerde veranderingen in de liturgie in, stelde regels op voor het leven in de kloosters en stuurde onderzoekers om priesters met onvoldoende kennis of vroomheid te ontslaan.

Hij liet zijn diaken een verzameling preken publiceren voor gebruik in het hele koninkrijk, waarbij hij hem opdroeg “de geschriften van de katholieke vaders door te nemen en, zoals in een bloemrijke weide, de meest uitgelezen bloemen te plukken en een enkele krans te weven van alles wat maar in gebruik kan worden genomen.”

Religieuze controverses

Hij had ook een actieve interesse in de twee belangrijkste religieuze controverses van zijn tijd, adoptionisme (de overtuiging dat God Jezus pas als Zijn zoon adopteerde op het moment van de doop van Jezus; de Geest van God nam bij de doop bezit van Jezus en tot zijn dood bleef hij in het bezit van die Geest. Die Geest werd “de Christus” genoemd. De Christus-Geest verliet hem aan het kruis) en iconoclasme (verzet tegen de verering van iconen, welke als afgoderij veroordeeld werden).

In zijn hervormingen liet hij zien dat hij, net als Constantijn, geloofde dat hij opperheer van de kerk was.

Karel de Grote en het Onderwijs

Ook het onderwijs had zijn grote aandacht. De gedeeltelijke analfabeet Karel geloofde dat succes in zijn politieke en religieuze hervormingen afhing van leren: “Hoewel goed doen beter is dan kennis, gaat kennis vóór doen.”

Karel de Grote was beschermheer van geleerden, creëerde een school voor zijn vele kinderen in het paleis en bouwde een indrukwekkende bibliotheek op. De enige kopie van veel klassieke teksten die we vandaag hebben, kwam uit de pennen van monniken die hij aan het werk zette. Hij eiste dat elke kathedraal en elk klooster een school oprichtte en dwong de kinderen van edelen om naar de kerkelijke school te gaan (die dit anders als minderwaardig hadden beschouwd).

Zijn energieke politieke, culturele en religieuze hervorming staat tegenwoordig bekend als de Karolingische Renaissance en is een van de redenen waarom Karel de benaming ‘de Grote’ kreeg.