Het geheim van het succes van de Islam

Waarom was de Islam zo succesvol en werd het zo snel een wijdverbreide religie? Wat was het geheim van het succes van de Islam?

Kruistochten 1187 Saladin en Guy de Lusignan
Saladin verslaat de Kruisvaarders – 1187

Het Succes van de Islam

Het Succes van de Islam was te danken aan een aantal factoren:

  • jaren van oorlogen tussen landen en gebieden en leerstellige verschillen (tussen christenen). De onderworpen gebieden waren politiek en religieus ernstig verdeeld en daardoor verzwakt. Dit was meerdere malen een oorzaak van de onderwerping van regio’s;
  • Midden-Oosten was in grote wanorde, waardoor de (op)volgers van Mohammed in staat waren om een snelle opmars te maken in het machtsvacuum dat er ontstond;
  • Onderwerping door geweld, economische en religieuze onderdrukking;
  • Christenen en Joden waren nodig voor bestuurlijke taken en werden als dhimmi, of beschermde personen, beschouwd. Ze betaalden weliswaar extra belasting maar mochten daardoor hun geloof blijven belijden waardoor er weinig verzet was tegen de islamitische overheersing – ze werden niet gedwongen zich te bekeren maar werden wel ernstig beperkt in hun (maatschappelijke) mogelijkheden.

Ondanks de sterke prikkels om zich te bekeren, hielden de meeste christenen en joden onder de vroege moslimheerschappij vast aan hun geloof. Maar het verzet stierf uiteindelijk overal uit.

Het verbod om nieuwe gebedshuizen te bouwen of oude te repareren, het verbod op evangelisatie en het feit dat moslimmannen met christelijke en joodse vrouwen konden trouwen (en hun kinderen als moslims opvoeden), terwijl dhimmi alleen met hun eigen soort konden trouwen, zorgde dat men precies bereikte wat ze wilden: Islam won de regio geleidelijk aan.” – Elesha Coffman, Secrets of Islam’s Success

Slag bij Poitiers

Het duurde niet lang voordat er ook aanvallen op Europa kwamen. Het Iberische schiereiland (Spanje) was door de moslims inmiddels bezet en ze trokken Frankrijk in. De meest beslissende slag was bij Poitiers (732) waar ze werden verslagen en teruggedrongen.

Bedenk dat dit slechts honderd jaar ná het overlijden van Mohammed was!

Tijdens de Slag bij Poitiers in oktober 732 of 733 versloeg de Frankische hofmeier Karel Martel een Moors leger onder emir Abdul Rahman. De uitkomst van deze veldslag bracht de noordwaartse expansie van de islam uit Spanje tot staan en wordt traditioneel geassocieerd met het begin van de reconquista. De 19e-eeuwse Britse historicus Edward Creasy rekende de Slag bij Poitiers onder zijn vijftien meest beslissende veldslagen in de wereld. (Wikipedia).

De eerste Kruistocht

Wat waren de motieven voor de Eerste Kruistocht (en navolgende)? Vaak wordt in de geschiedenisboekjes vermeld dat ‘de kruistochten waren om Jeruzalem te bevrijden’. Dat was slechts één van de aspecten. Ook wordt het vaak Europese expansie” genoemd.

Redenen eerste Kruistocht
Maar het begon om een andere reden: verdédiging van Europese grenzen. Zoals hierboven al stond waren de Moren (moslims) zelfs al Frankrijk binnen gedrongen (en terug geslagen).

Na hergroepering begonnen moslimtroepen Zuid- en Centraal-Europa binnen te trekken en in de negende eeuw volgden invasies van Sicilië, Sardinië en Corsica. Ze voerden ook operaties uit op het Italiaanse vasteland.

In 846 vielen moslimtroepen de buitengebieden van Rome aan, het centrum van het westerse christendom. Het christelijke Europa werd ernstig bedreigd door de islamitische troepen.

Tegen het einde van de negende eeuw werden langs de kust van Zuid-Frankrijk en Noord-Italië islamitische “piratenhavens” gesticht. Deze piraten bedreigden de handel, communicatie en pelgrimsverkeer gedurende zo’n honderd jaar.

Het beslissende verlies van het Byzantijns leger tegen de Seltsjoekse Turken in de Slag bij Manzikert in 1071 zorgde voor de eerste bedes om hulp en troepen uit het westen. Het was dus niet alleen het heroveren van Jeruzalem, maar ook het bijstaan van het Byzantijnse leger tegen de Turken, het voorkomen van gebiedsuitbreiding van de islamieten, en het vergroten van de invloed van het westen in het oosten, waar op gemikt werd. [..] In 1063 gaf paus Alexander II zijn zegen aan de kruistochten van de Reconquista. In 1085 namen de Spanjaarden de taifa Toledo in, en in 1092 werden de moslims van Sicilië verdreven. Ongetwijfeld voelden de kruisvaarders zich gesterkt door deze herovering van eeuwenlang door islamieten bezet gebied. (Wikipedia)

Het succes van de Islam moest een halt worden toegeroepen, zo vond men. De bevrijding van bezet Griekenland en andere door de moslims bezette gebieden was dus het éérste doel en toen dat een succes bleek ging men het ‘hogere’ doel proberen te bereiken: de ‘bevrijding van Jeruzalem’.

De zwakte van de landen om hen heen en de religieuze verdeeldheid waar de islamitische veroveraars in eerste instantie gebruik van maakten, was weggevallen. Europa was politiek en religieus in stabiel vaarwater gekomen waarbij de Rooms Katholieke Kerk een bepalende (en verbindende) stem had.

De Paus gebruikte een oneigenlijk middel om de mensen te motiveren te gaan: deelname aan de kruistochten betekende dat je een ‘aflaat’ kreeg en “al je zonden vergeven waren”, .. hoewel oneigenlijk was het wel hét middel, op dat moment, om mensen te mobiliseren.

1e Kruistocht Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
1e Kruistocht (Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0)

Jeruzalem veroverd
De slag om Jeruzalem werd na veel en langdurige strijd gewonnen.

De manier waarop men vervolgens de stad plunderde, een groot deel van de (moslim)bevolking vermoorde, inclusief vrouwen en kinderen, was beestachtig. Dit had niets van doen met christendom. Ook de Joden die in de stad leefden werden omgebracht.

Wie de geschiedenis van Jeruzalem in de voorgaande eeuwen bekijkt, weet echter ook dat Jeruzalem meermaals een speelbal was tussen dan weer christenen, dan weer moslims. Waarbij de moslims onderling ook nog eens hevige strijd hadden (soennitische versus sjiitische moslims).

Godfried van Bouillon werd tot heerser van Jerzualem uitgeroepen door de kruisvaarders van de 1e kruisttocht.

Na deze eerste kruistocht volgden er nog meer. De laatste, de 9e, was van 1271–1272. Daarna keerde het tij en waren het alleen nog kleine legertroepen die zo nu en dan een stad veroverden op de Turken. Maar die aanvallen hadden weinig succes en de Turken rukten steeds verder op. Zo ver zelfs dat in 1453 de stad Constantinopel viel.

Waarom deden Christenen dit?
Eén antwoord op de vraag “Hoe konden ze dit doen, al dat geweld?” is: “de omstandigheden waren er.”.

De christelijke kruisvaarders werden meegesleurd door de getijden van de geschiedenis. Daarnaast was er jegens de Europese christenen het nodige geweld geweest door de islamitische troepen de eeuwen er aan voorafgaand.

  1. christenen werden geconfronteerd met de militaire en politieke dreiging van de islam.
  2. de rooms-katholieke kerk van de elfde eeuw werd geleid door een militant agressief pausdom.
  3. de Europeanen gingen, na eeuwen van politieke en economische desintegratie, een nieuw tijdperk van zelfbewuste eenheid in.
  4. De opkomst van de Turkse Seltsjoeken en de dreiging die hiervan uit ging voor ‘het heilige land’, waar tot op dat moment nog steeds veel Joden én christenen woonden, vaak in relatieve coexistentie met de islamitische heersers. Zij waren een flinke bedreiging voor de stabiliteit in de regio.

Paus Urbanus II en andere (wereldlijke) leiders van de kruistochten wilden de christelijke samenleving verdedigen tegen de oprukkende islamitische strijdkrachten.

Dit is écht een belangrijk element dat vaak helemaal niet bekend is bij veel mensen. Regelmatig wordt naar de Kruistochten gewezen onder het motto “kijk eens hoe slecht christenen waren”, maar we moeten ons dus terdege beseffen dat hier al een paar eeuwen van strijd aan vooraf waren gegaan – vanaf dat Mohammed de religie stichtte was men er op uit, desnoods met geweld, anderen te onderwerpen. De “Kruistochten” waren hier, zeker in het begin, een antwoord op.

Bij het lanceren van de Eerste Kruistocht spoorde Urban naar verluidt zijn toehoorders aan: “Jullie moeten hulp bieden aan je broeders die in het Oosten wonen. . . . De Turken hebben hen aangevallen, . . . steeds meer het land van die christenen bezetten.” Ze hebben „de kerken vernietigd en het koninkrijk van God verwoest”. Als christenen hen toestonden onbetwist te blijven, „zullen zij hun macht over vele getrouwe dienstknechten van de Heer wijder uitstrekken”.

Dat de Paus ook nog eens een aflaat toezegde die voor eeuwige redding zou moeten zorgen motiveerde natuurlijk ook extra. Een aflaat moest je normaliter kopen. De meeste mensen hadden daar geen geld voor. Wat ze wel hadden? Ze konden vechten .. Ze verdienden met dienst nemen bij de kruistochten wat geld, ze mochten de opbrengst van plundering houden én ze waren ‘voor eeuwig behouden’. Wat wil een arme, eenvoudige, sloeber uit Europa nog meer?

Sommige christelijke idealen veranderen met de tijd en cultuur. Tegenwoordig delen we niet veel van de veronderstellingen van middeleeuwse christenen. De moderne wereld vind democratisch individualisme, godsdienstvrijheid en de scheiding van kerk en staat niet meer dan logisch. Urbanus II en de kruisvaarders leefden in een compleet andere wereld met totaal andere opvattingen en idealen.

Veel verschil maakte het niet. In 1291 was het hele Heilige Land weer onder islamitische controle. Een belangrijke rol was daarin weggelegd voor Saladin, die op 2 oktober 1187 de stad, na 88 jaar geregeerd te zijn door kruisvaarders, weer in islamitische handen bracht.

Ottomaanse Rijk

Niet veel later ontstond het Ottomaanse Rijk – een rijk dat bestond van 1299 tot 1922.

Met de verovering van Constantinopel in 1453 en de val van het Oost-Romeinse of Byzantijnse Rijk, kwam het Ottomaanse Rijk in een nieuwe fase. Latere militaire expedities leidden tot de annexatie van Servië en de Peloponnesos in 1459, Bosnië en Herzegovina in 1464, Euboea in 1470 en het noorden van Albanië in 1479. Het zuidelijk deel van de Krim werd geannexeerd in 1475 en het kanaat van de Krim werd een Ottomaanse vazalstaat. Dit veroverde gebied zou samen met Anatolië tot in de negentiende eeuw het kerngebied van het Ottomaanse Rijk blijven. Pogingen tot de inname van Belgrado in 1436 en Rhodos in 1480 hadden geen succes. (Wikipedia).

Hoewel Islamitisch werd het vaak niet als een échte bedreiging gezien omdat er een zekere mate van geloofsvrijheid was. Ook Nederland flirtte met het Ottomaanse Rijk:

Ook in de Nederlanden zocht men toenadering tot het Ottomaanse rijk. In 1568 zond Willem I, Prins van Oranje, een gezant naar het Osmaanse hof met een verzoek voor financiële en militaire steun van de Osmaanse staat voor de onafhankelijkheidsoorlog tegen de toen gemeenschappelijke vijand Spanje. Uit die periode stammen ook teksten en geuzenliederen met zinnen als “Liever Turks dan paaps” en “Al is den Turck gheen Christen genaemt, Hy en heeft niemant om tgeloove gebrant.”

Vooral de Rooms Katholieke Kerk zag de Ottomanen als een bedreiging en onder aanvoering van het Roomse, en rijke, Spanje werd er de nodige strijd gevoerd met ze.

Islam en Christendom: hoe verder?

De islam, als religie, staat in het westen vaak in een kwaad, negatief, daglicht. Aanslagen, oorlogen, onderdrukking (9/11, aanslagen in Parijs, Islamitische Staat, Afghanistan, Pakistan).

Anderzijds staan ook christenen, zeker in de islamitische landen, in een kwade reuk. Verwezen wordt naar de kruistochten, slavernijverleden (waar overigens islamitische kooplui een heel grote rol in hebben gespeeld en zelfs voortrekkers in waren: slavernij was op het Arabische schiereiland en in Afrika al eeuwen voor het in het westen in zwang raakte gebruikelijk), kolonisatie.

Er is sprake geweest van een eeuwenlange strijd tusen het ‘christelijke westen’ en het ‘islamitische midden-oosten’. De bron, de wortel, van deze strijd lag bij Mohammed. Het ligt in de islam (“onderwerping”), als religie, besloten (Jihad). Maar het is niet dé opdracht aan de gelovige moslim.

Vijf zuilen van de islam

De vijf zuilen van de Islam zijn namelijk:

  1. De geloofsbelijdenis (sjahada)
  2. De rituele gebeden (salat of salah)
  3. Het geven van aalmoezen (zakat of zakah)
  4. Het vasten tijdens ramadan (saum/sawm of siyam)
  5. De pelgrimstocht naar Mekka (hadj)

Het is ‘makkelijk scoren’ voor sommigen als we moslims als gewelddadig en een bedreiging wegzetten. Er zijn, zo leert de geschiedenis, ook perioden geweest dat moslims en christenen wel degelijk goed samen leefden. Ook in onze huidige maatschappij leidt het samenleven normaliter niet tot problemen. Problemen ontstaan wanneer fundamentalisme, wederzijds, de kop opsteekt.

Is de Islam nog steeds een bedreiging?
Persoonlijk geloof ik niet dat de Islam een bedreiging is voor ons land. Dat zullen sommige mensen dan naïef vinden maar laten we wel zijn: het aantal moslims in Nederland is minder dan 1 miljoen (ongeveer 5% van de bevolking). Hoe zou een dergelijk aantal moslims, waarvan de overgrote meerderheid absoluut niet geweld nastreeft, een “bedreiging” voor ons land zijn? Daarnaast treedt ook binnen de Islam, net als binnen de kerken, secularisatie op door onderwijs, integratie en gemengde huwelijken.

Die strijd zal mondiaal gezien voorlopig niet ten einde komen. De eerste reden daarvoor is dat politici religie als vehikel misbruiken voor hun eigen doelen.Of dit nu Islam, Christendom, Hindoeïsme of om het even welke andere godsdienst is. We zien dit, op het moment dat ik dit schrijf, bijvoorbeeld ook bij een man als Poetin die de Orthodoxe kerk voor zijn karretje spant. Een kerk die een leiderschap heeft dat terug lijkt te verlangen naar de 4e eeuw na Christus.

Een andere belangrijke reden is dat de westerse wereld (christendom, cultuurchristendom) en islam qua opvattingen (theologie, normen en waarden) ver van elkaar staan. Véél verder dan veel mensen in het moderne westen tegenwoordig denken.

De vreemdeling zult gij niet benauwen, want gij kent de gemoedsgesteldheid van de vreemdeling, omdat gij vreemdelingen zijt geweest in het land Egypte. (Ex. 23:9)

De derde reden is dat er tegenwoordig ook nog politici zijn die uit electoraal gewin met graagte moslims, heel populistisch, wegzetten als ‘een bedreiging’ en hen demoniseren. Wat, zoals u duidelijk is, in mijn ogen een onhoudbare en ook zeer gevaarlijke stelling is. Het is regelrechte vreemdelingenhaat. Iets waar wij ons, zeker als Christen, verre van moeten houden!

Want Ik heb honger geleden en gij hebt Mij te eten gegeven. Ik heb dorst geleden en gij hebt Mij te drinken gegeven, Ik ben een vreemdeling geweest en gij hebt Mij gehuisvest, naakt en gij hebt Mij gekleed, ziek en gij hebt Mij bezocht; Ik ben in de gevangenis geweest en gij zijt tot Mij gekomen. (vgl. Matt. 25:31-46, NBG).

Print Friendly, PDF & Email