De intensieve veeteelt en haar sponsoren zijn de grote aanjagers van de boerenprotesten. Lang niet alle boeren staan achter de protesten. Al was het alleen al omdat er ondeugdelijke argumenten worden gebruikt. Daarover gaat dit artikel niet. In dit artikel wil ik de intensieve veeteelt en landbouw belichten vanuit een Bijbels standpunt. Wat zegt de Bijbel over onze omgang met de natuur, met dieren en ons land?
Eerder schreef ik al dat ik natuurlijk begrijp dat er veel frustratie is onder de boeren. Het idee dat je niet gehoord wordt door Den Haag en de politiek over je heen walst is frustrerend en gekmakend voor boeren. Zij hebben, gedeeltelijk terecht, het idee dat over hun hoofd heen van alles wordt besloten. In hun nadeel.
Zorgen en frustraties
Dat gevoel is mij niet vreemd. In mijn werk heb ik in het verleden diverse reorganisaties meegemaakt waarbij onder het personeel precies dezelfde gevoelens van onmacht en frustratie heersten. Bij deze reorganisaties werden grote aantallen mensen ontslagen.
Ontslagen worden betekent, zeker als je ouder bent, dat de grond onder je voeten wegzakt. Hoe betaal je nog je hypotheek, de studie van je kinderen? Wat is je vooruitzicht als je, bijvoorbeeld, als vijftigplusser op straat komt te staan “met alleen maar een HAVO papiertje”? Mensen die op straat kwamen te staan na 25 en zelfs 30 jaar trouwe dienst. Ze werden van de éne op de andere dag afgedankt als oud vuil.
Vakbonden die ons daarnaast keihard in de steek lieten. En reken maar niet dat de werkgever 100% “uitkoop” bood! Integendeel, een overgansregeling van één jaar en een kale WW was alles. Verschillende van de oud-collega’s zijn uiteindelijk in de sociale dienst beland en alles kwijtgeraakt.
Ik kreeg zelf persoonlijk ook met die dreiging te maken, meerdere malen. Eén van de redenen dat ik in maart 2000 een eigen bedrijf ben begonnen naast mijn baan (en nog steeds part-time werk en een bedrijf combineer). Ik wil persoonlijk niet meer afhankelijk zijn van de grillen van managers, directie of politiek – voorzover dat mogelijk is uiteraard. En op zeker moment nam ik de ‘vlucht naar voren’ en heb een andere baan gezocht.
Dus ja. Die zorgen en frustraties kén ik zeker. Maar we gingen als werknemers van een grote landelijke organisatie, waar duizenden mensen op straat kwamen te staan, niet de wegen blokkeren, vernielingen aanrichten of ministers bedreigen…
Nepnieuws over Boerenprotesten
Zoals ik eerder ook al schreef heb ik grote moeite met de chaos en wetteloosheid die gepaard gaat met de boerenprotesten, helemaal nu ook de complotaanhangers zich er (hoe kán het ook anders!) mee bemoeien en veel nepnieuws over de boerenopstand zelfs viraal gaat.
Zie hiervoor verder de uitzending van Nieuwsuur: https://nos.nl/l/2436700
Intensieve veeteelt
De grootste problemen voor wat betreft de stikstofuitstoot wordt veroorzaakt door de intensieve veeteelt, de ‘mega-stallen’, de bio-industrie.
Stikstofuitstoot
“De natuur in ons land heeft het meeste last van ammoniak (NH3). Die stof ontstaat voor een groot deel (85 %) in de intensieve veehouderij. In de intensieve veehouderij lekken grote hoeveelheden stikstof weg naar de leefomgeving. Ammoniak is het grootste probleem en de veehouderij neemt veruit het grootste deel voor haar rekening. Varkens, koeien en kippen zorgen in ons land voor 90 % van de ammoniakuitstoot. Om die terug te brengen, zal er in die sector iets moeten gebeuren”. (De Ingenieur).
Afb. RIVM – De Ammoniakuitstoot is de laatste jaren ondanks maatregelen gestegen.
“De Nederlandse stikstofuitstoot is de hoogste van Europa: per hectare stoten we ongeveer 4 keer zo veel uit als het EU-gemiddelde. Van de Nederlandse uitstoot bestaat 60% uit ammoniak (NH3) en 40% uit stikstofoxiden (NOx). De landbouw zorgt voor 61% van de stikstofuitstoot (door mest, maar ook uit kassen en door landbouwvoertuigen), het wegverkeer voor 15%” (Natuur en Milieu).
Door teveel stikstof wordt de natuur vernield. Dit is al decennialang gaande in bepaalde gebieden. Je kan denken dat dat allemaal wel meevalt en niet zo erg is, want alles is mooi groen immers, maar uiteindelijk worden we hier zelf ook het slachtoffer van. De biodiversiteit wordt aangetast. Insecten sterven uit, vogels sterven uit, de begroeiing wordt te eenzijdig, en ga zo maar door.
Wat voor wereld laat je, als intensieve veehouder of landbouwer, achter voor je kinderen en kleinkinderen?
Dierenwelzijn
De boeren die demonstreren vertegenwoordigen het grote kapitaal dat hen sponsort en in een wurggreep houdt.Dieren worden voor dit doel (letterlijk) uitgemolken.
Koeien die na 6 jaar al weer naar de slacht worden afgevoerd (terwijl een koe gewoon 20 jaar kan worden) omdat de melkproductie vermindert bijvoorbeeld.
Het gesleep met levende have (eufemistisch “vleesexport” genoemd). Waarbij regelmatig dieren omkomen onderweg, zoals recent nog in Duitsland met Nederlandse varkens gebeurde. Dit is de “vleesexport” waar LTO e.a. zo trots op zijn?
“In de vee- en vleessector worden dieren gehouden vanwege de behoefte aan vlees bij de consument. Zo is vervoer van dieren nodig van bedrijven waar dieren geboren worden naar bedrijven waar ze verder opgroeien tot het uiteindelijke vervoer naar de slachterijen.” (Vlees.nl)
Maar deze behoefte is geen interne behoefte, voor het voeden van ons eigen volk. Het grootste deel (ruim 75%) is export.
Stalbranden
En dan de stalbranden? In 2020 en 2021 kwamen er respectievelijk 108.754 en 101.839 dieren om bij stalbranden volgens LTO Nederland. Meer dan tweehonderduizend dieren in twee jaar tijd! Over de afgelopen tien jaar zijn het meer dan één miljoen dieren die zo de dood vonden. Voornamelijk in de intensieve veehouderij.
De manier waarop “de boeren” in de intensieve veeteelt met de dieren, en vervuiling en vernietiging van onze schepping, omgaan is in mijn ogen gruwelijk! En dat allemaal en alleen maar voor het geld, de mammon.
Veel boeren staan zich er op voor gelovig te zijn. Veel boeren stemden dan ook altijd CDA. Maar wat zei de Here Jezus over de mammon?
“Niemand kan twee heren dienen: hij zal de eerste haten en de tweede liefhebben, of hij zal juist toegewijd zijn aan de ene en de andere verachten. Jullie kunnen niet God dienen én de mammon.” (NBV, Mat 6:24).
Geld, Geld, Geld…
Uit diverse artikelen van onderzoeksjournalisten, van onder andere de Quote, blijkt dat “de bio-industrie een kluwen van (pluim)veehouders, kaasmakers, melkboeren, veevoerbakkers en gewoon handelaren is die gigantisch veel geld verdienen”.
De sector wordt daarnaast ook nog eens zwaar gesubsidieerd door de Europese Unie. In 2018 bijvoorbeeld kostte de inkomenssteun de EU maar liefst 41,74 miljard euro. De steun kwam ten laste van het budget voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid.
Uiteindelijk betalen we allemaal mee daar aan. Daarbij geldt: “Hoe meer grond je hebt, hoe meer subsidie je krijgt. [..] Nederlandse melkveehouders ontvangen jaarlijks maar liefst 350 miljoen euro aan EU-belastinggeld. Dat is bijna 22 duizend euro per melkveebedrijf!”
Er gaan in de handel minstens ettelijke tientallen miljarden euro’s om in de sector. Een sector die het met de dierenrechten regelmatig niet zo nauw neemt. Denk aan de wantoestanden in de slachterijen, onaanvaardbaar dierenleed, ook recent weer. Het eerdergenoemde exploiteren van dieren.
De veevoederindustrie sponsort de protesten dan ook stevig.
“Net als vier jaar geleden sponsoren bedrijven uit de agrarische sector de protesten. Van podiumopbouw tot geluidsinstallaties en publiciteitscampagnes. De kosten van de manifestatie worden voor een groot deel betaald uit giften van de industrie. Met een belangrijke rol voor de veevoerindustrie.” (NRC)
Uiteraard is dat slechts eigenbelang want als de veestapel met bijvoorbeeld 30 à 40% inkrimpt, krimpt hun florerende handel, waar ze enorm rijk mee zijn geworden ten koste van de boeren en de dieren, ook in.
Méns én dier zijn voor deze grote bedrijven -net als in andere sectoren- niet meer dan handelswaar. Een deel van de keten die hen rijk maakt.
De Schepping
Dietrich Bonhoeffer, een vooraanstaand Duits kerkleider, theoloog, verzetsstrijder en schrijver van christelijke boeken, stelde in 1934 al voor dat de kerken met het oog op de (toen) komende turbulente tijden in Europa een vredesconcilie bijeen moeten roepen.
Het idee kwam toen niet van de grond. Bonhoeffer stierf tijdens de 2e wereldoorlog, geexecuteerd op bevel van Adolf Hitler.
Tijdens de Vergadering van de Wereldraad van Kerken in 1983 werd het idee van een wereldwijde “Concilie voor de Vrede” opnieuw naar voren gebracht. Het resultaat hiervan was de eerste Oecumenische Wereldconferentie van Kerken in Seoul, in 1990. Gerechtigheid, Vrede en Heelheid van de Schepping werden de centrale thema’s.
Tot nu toe zien we helaas weinig resultaat van deze inspanningen. Er is wereldwijd geen gerechtigheid, er zijn vreselijke oorlogen gaande, méér chaos, geweld en terreur en de aarde is in een deplorabele staat: de onomkeerbare opwarming van de aarde (onder andere door uitstoot van CO2), uitstoot van allerlei giftige stoffen door fabrieken, fijnstof en .. stikstof.
In Exodus 19:5 zegt de Here God “heel de aarde is van Mij”. Hij is immers de Schepper van Hemel en Aarde. Maar wij mensen gedragen ons alsof het ónze aardbol is en we die naar believen kunnen gebruiken en mísbruiken.
In Mat 6:19-20 zegt de Here Jezus dat we ons géén schatten op aarde moeten verzamelen. Want ons verblijf op deze aarde is maar tijdelijk. Het kapitalistische systeem is volstrekt strijdig met de Bijbelse opvatting. Christendom en kapitalisme, die de aarde uitput, gaat in mijn ogen dan ook totaal niet samen.
Als je boer wilt zijn, is dat een eerbaar beroep. Ik heb ook niets tégen boeren. Ik heb ook niets tegen het eten van dieren bijvoorbeeld. Maar de Bijbel laat wel zien dat zoals er nu omgegaan wordt met de schepping, en met de dieren die daar onderdeel van zijn, écht niet kan.
Dieren eten? De Zondeval
Het eten van dieren is, terzijde, een gevolg van de zondeval. Bij de schepping immers zei de Here God over het voedsel van de mens:
“En God zei: Zie Ik geef u al het zaaddragende gewas dat op heel de aarde is, en alle bomen waaraan zaaddragende boomvruchten zijn; dat zal u tot voedsel dienen. Maar aan al de dieren van de aarde, aan alle vogels in de lucht en aan al wat over de aarde kruipt, waarin leven is, heb Ik al het groene gewas tot voedsel gegeven. En het was zo.” (Gen 1:29-30, HSV).
In de toekomstige ideale wereld, het Vrederijk, komt dat ook weer terug (Jesaja 11:6-9). Pas ná de zondeval veranderde het dieet van de mens. Daarvoor waren Adam en Eva vegetariërs. Na de zondeval werden dieren gedood om als voedsel en bron voor kleding en gereedschap te dienen.
Het doden en eten van dieren is een kernmerk van de zondeval. Een interessant voorval in de Bijbel in dit verband vinden we in Daniël 1:8-16 waar we lezen dat Daniël –om zich niet te verontreinigen– een vegetarisch dieet volgt.
Nogmaals: het eten van dieren is een teken van de zondeval, van de vervallen en verrotte wereld onder heerschappij van de satan. In de ideale wereld, waar God regeert, is er géén dood en verderf en eten mensen daarom ook géén dieren. Alleen hieraan al kunnen we zien dat we nog steeds in een wereld leven ‘verloren in schuld’ en het Koninkrijk van God niet, op dit moment, op deze aarde –en iets van de toekomst– is.
Wij mensen zijn verantwoordelijk geweest –en nog steeds– voor de staat en toestand waarin deze aarde en de mensheid is. Pas wanneer de nieuwe hemel en nieuwe aarde gekomen is, is er sprake van de “totale victorie”! Dán is namelijk de oude, vervallen, schepping totaal weggedaan (Openb. 22).
Dat betekent echter niet dat we het allemaal maar op zijn beloop kunnen laten en onze natuurlijke bronnen, het milieu en de dieren én onszelf de vernieling in moeten helpen? Integendeel. De Bijbel geeft een hele ándere opdracht aan ons.
Respect voor dieren
Er word in de Bijbel met respect omgegaan met de dieren. In het hele Oude en Nieuwe Testament komen we de intensieve veehouderijdan ook niet tegen. Ja, er werden dieren geofferd. Maar er stond op het mishandelen van dieren een straf en je mocht een dier niet laten lijden (Ex 23:5). De sabbat goldt zowel voor mens áls dier (Ex 20:10), vogelnesten mogen niet leeggeroofd worden (Deut 22:6), een lammetje of geit moest minimaal zeven dagen bij de moeder blijven (Lev. 22:27).
“Middeleeuwse rabbijnen deden op het gebied van diervriendelijk gedrag er in eigentijdse taal nog een schepje boven op: het werd een plicht geacht hongerige dieren en dieren zonder eigenaar te voeden en onderdak te bieden, iedere vorm van wreedheid jegens dieren werd veroordeeld en zelfs het gebruik van sporen bij paardrijden werd bekritiseerd.” (Maarten Frankenhuis)
God heeft de dieren gemaakt en “zag dat het goed was”. En in Lukas 12:6 zegt Jezus “Worden niet vijf musjes voor twee penninkjes verkocht? En niet een van die is bij God vergeten”.
Het mag duidelijk zijn: de Bijbel ademt respect voor dieren.
Landbouw in de Bijbel
De landbouw in de Bijbel is een vrij bekend fenomeen. De akkers uitputten werd gezien als een zonde want de Wet van Mozes had vastgesteld dat elke zevende jaar, het Sabbatsjaar, een stuk grond ‘rust’ moest krijgen.
In het Sabbatsjaar moesten de landerijen volgens de wet van Mozes braak liggen en mochten er geen schulden worden ingevorderd. (Exod. 23:11; Lev. 25:1-7; Deut. 15:1-9; Deut. 31:10).
Dan was er ook nog het Jubeljaar.
“Elk vijftigste jaar moet jubeljaar voor u zijn. U mag dan niet zaaien, niet oogsten wat er na uw laatste oogst nog opkomt, en de druiven van uw ongesnoeide wijnstok mag u niet plukken”
De intensieve landbouw put de grond volledig uit. Al het bodemleven gaat er aan kapot. Nederlandse boeren met een ‘messias-complex’ geloven echter dat zij de ‘wereld moeten redden’ met intensieve landbouw.. terwijl ze weten dat dit de bodem vernielt. Als excuus-truus wordt in dit artikel de ‘overbevolking’ aangevoerd.
Of er daadwerkelijk sprake is van overbevolking? Daarover kun je twisten! Daarbij: als hen dat zo aan het hart gaat, waarom wordt in Nederland alleen al 800.000 hectare vruchtbare grond gebruikt voor het verbouwen van veevoer? Waarom wordt er in de 2e en 3e wereld soja verbouwd om als veevoer te worden gebruikt (mede reden ontbossing van de Amazone!)?
Immers: “De Nederlandse koe is verslaafd aan goedkope Braziliaans soja [..] de import van soja, samen met de import van vlees en palmolie [heeft] een grote impact heeft op de tropische oerwouden. 80% van de geïmporteerde soja is bestemd voor veevoer, schrijft WWF. En Nederland is van alle EU-landen de grootste importeur van soja.” (Groene Kennisnet).
Intensieve veeteelt en de schepping
Zoals ik in het begin van dit artikel aangaf begrijp ik de boosheid, de frustratie en het onbegrip van boeren. En ik zal de laatste zijn die zegt dat alle boeren maar weg moeten – integendeel, boeren zijn gewenst en noodzakelijk immers we moeten het land bewerken (bijbelse opdracht!) zodat de opbrengst van de aarde ons tot voedsel is.
Dieren zijn een product
Aan de andere kant moeten we ook spaarzaam en goed met onze wereld, onze aarde, onze akkers en dieren, omgaan. Dat is simpelweg een Bijbelse opdracht. Dieren zijn in de intensieve veeteelt echter gereduceerd tot een bedrijfsmiddel, net als gebouwen en machines, en een (wegwerp)product. Iets waar je geld mee kunt verdienen.
Saneren is noodzaak
Een intensieve veehouderij en landbouw die de aarde uitput, de natuur (biodiversiteit), mens én dier steeds verder kapot maakt past niet in het Bijbelse beeld. Dat is geen heersen (beheren) van de schepping. Dat daar maatregelen tegen genomen moeten worden lijkt mij duidelijk.
En ja. Dat betekent dat er gesaneerd moet worden in de ‘boerenstand’. Of beter: dat er ánders gewerkt moet worden door boeren. Dat is, in mijn ogen, niet alleen gezond verstand maar ook een Bijbelse opdracht.