Halloween is een gebeuren dat ook in Nederland steeds meer aandacht krijgt. Het is een feest dat vroeger met name gevierd werd in Ierland, het Verenigd Koningkrijk en de Verenigde Staten maar nu wereldwijd populair is. Wat is de achtergrond van Halloween en wat heeft het met Luther te maken?

Traditioneel wordt Halloween vooral gevierd in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada. Inmiddels heeft het feest ook sterk aan populariteit gewonnen in andere delen van de wereld, met name in Europa, Latijns-Amerika, Australië en Oost-Azië. Op 31 oktober verkleden kinderen zich en bellen of kloppen als het donker wordt aan bij huizen in de buurt die versierd zijn met pompoenen en lichtjes en roepen trick or treat!, waarbij de keuze wordt gegeven tussen slachtoffer van een plagerijtje worden (trick) of iets lekkers (treat, meestal snoep) geven. De bewoners geven de kinderen dan snoepjes. Tieners en jonge volwassenen gaan soms naar halloweenfeesten. De naam “Halloween” is afgeleid van Hallow-e’en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond voor Allerheiligen, 1 november. (Wikipedia)

Oorsprong Halloween

De naam Halloween werd ongeveer 400 jaar geleden voor het eerst gebruikt. De oorsprong van Halloween gaat echter terug tot rond het begin van de christelijke jaartelling.

Halloween is voortgekomen uit het Keltische feest Samhain. De Kelten in Ierland en Groot-Brittannië vierden dit feest op 31 oktober op de Keltische variant van oudejaarsdag. Op 1 november eindigde het oogstseizoen en begon de winter, en daarmee het nieuwe jaar. Met de oogst in de graanschuur en het vee in de stal was het tijd voor een feest. Om het einde van het jaar te vieren staken de Kelten grote vreugdevuren aan en voerden zij verschillende rituelen uit, waarbij waarschijnlijk mensen werden geofferd. (IsGeschiedenis)

Halloween is daarmee een vermenging, of beter gezegd een poging tot ‘kerstening’, van de keltische traditie en de Rooms Katholieke ‘avond voor Allerheiligen’.

Samhain

Allerheiligen (Sollemnitas Omnium Sanctorum in het Latijn) is een christelijk feest ter nagedachtenis aan alle heiligen en martelaren. Het is een jaarlijkse feestdag, die door Rooms-katholieken en Anglicanen op 1 november gevierd wordt. In de Rooms-Katholieke Kerk is het een hoogfeest. In de Oosters-Orthodoxe Kerk wordt Allerheiligen gevierd op de eerste zondag na Pinksteren, mogelijk in navolging van Lemuria, dat op 13 mei valt. De dag na Allerheiligen wordt Allerzielen gevierd. Het is aannemelijk dat men tijdens de kerstening van Europa het feest van Allerheiligen is gaan vieren rond de periode van een oorspronkelijk heidens feest, Samhain, dat ter nagedachtenis van de doden werd gehouden. In 837 riep paus Gregorius IV 1 november uit als de katholieke gedenkdag. (Wikipedia)

De Rooms Katholieke kerk heeft op die manier meer heidense feesten in het Christendom geïntegreerd of ‘gekerstend’. Denk bijvoorbeeld aan de kerstviering die van oorsprong de viering van de Zonnewende was. Door de geboorte van Jezus te herdenken met Kerst, wat helemaal niet logisch is en geschiedkundig niet klopt waarschijnlijk, probeerde men het heidense feest ‘over te nemen’ en te verdringen. Veel gebruiken van de zonnewende bleven wel gehandhaafd.

Veel christenen hebben bezwaren tegen Halloween-vieringen. Dat berijp ik wel, zeker sinds Halloween vermengd is geworden met verkleedpartijen als geesten en andere occult aandoende outfits. Ook wordt er vaak een link gemaakt met hekserij. Van oorsprong was de link met hekserij, ook in de Keltische viering, niet het geval.

Luther’s Stellingen

Voor Protestanten is 31 oktober om een andere reden een gedenkwaardige dag.

Volgens Philip Melanchthon was 31 oktober 1517 de dag waarop de Duitse monnik Martin Luther zijn vijfennegentig stellingen spijkerde op de deur van de Slotkapel van Wittenberg, Duitsland. Historici en andere experts op dit onderwerp beweren dat Luther met opzet Halloween heeft gekozen om de aandacht van gewone mensen te trekken, hoewel dat nooit is bewezen.

Beschikbare gegevens suggereren dat 31 oktober de dag was waarop Luther zijn werk stuurde naar Albert van Brandenburg, de aartsbisschop van Mainz. Dit is geverifieerd; tegenwoordig wordt het beschouwd als het begin van de Reformatie naast het onbevestigde (Melanchthon lijkt daar de enige bron voor te zijn) spijkeren van de vijfennegentig stellingen / grieven aan de deur van de Slotkapel op dezelfde datum. – Lees verder op BijbelAantekeningen.

De monnik Maarten Luther was één van de grondleggers van de Reformatie. Maar Luther’s stellingen tegen de praktijken van de Rooms Katholieke Kerk spreken natuurlijk bij de postmoderne mens heel wat minder tot de verbeelding dan een verkleedpartijtje waar je als heks of spook mag rondlopen, kalebassen uitholt en elkaar angst probeert aan te jagen.

Halloween is precies het tegenovergestelde van wat Luther deed. De kerk joeg mensen indertijd (ook) angst aan en profiteerde daar van met de aflaathandel, Luther gaf mensen hoop door, hoewel onbedoeld, de Reformatie te starten met de publicatie van zijn stellingen.

Halloween ‘vieren’ jaagt angst aan, zij het eventueel op een “speelse” manier. De boodschap van Luther staat, net als toen, nog steeds haaks daar op. We hebben niet te leven in angst maar mogen weten vergeving van straf en schuld te hebben ontvangen. Om met Maarten Luther te spreken:

Ieder christen die oprecht berouw heeft, heeft een volkomen vergeving van straf en schuld, ook zonder aflaatbrieven. Ieder christen, hetzij dood of levend, heeft deel aan alle goederen van Christus en van de Kerk, ook zonder aflaatbrieven; het wordt alles door God geschonken.

– Stelling 36, 37. Maarten Luther.